Ontwikkelingsbanken beschermen klokkenluiders onvoldoende

In juni 2008 kwam de Wereldbank met een “versterkt” klokkenluidersbeleid, bedoeld om werknemers aan te moedigen wangedrag te melden via een aantal interne kanalen. “Dit beleid geeft een ondubbelzinnig signaal af dat vergelding tegen klokkenluiders niet getolereerd zal worden “, zei Hasan Tuluy, de vicevoorzitter voor human resources, destijds.

De stap kwam een jaar nadat Paul Wolfowitz vertrok als voorzitter na diverse incidenten, waaronder een verhoging van het salaris met 35,3 procent van een vrouw waarmee hij een amoureuze relatie had. Wolfowitz lanceerde op zijn beurt een onderzoek om er achter te komen wie lekte over de incidenten.

Intimidatie

Sinds 2008 zijn klokkenluiders op papier beter beschermd. De Aziatische Ontwikkelingsbank nam in 2009 nieuw beleid aan en de Inter-Amerikaanse Ontwikkelingsbank deed dat in 2010. Maar in de praktijk is er niet veel veranderd, zegt Beatrice Edwards, een voormalige werknemers van de Wereldbank die nu bij het Government Accountability Project (GAP) werkt.

“Het beleid is er”, zegt Edwards, “maar de implementatie van het beleid is het probleem.” Dat blijkt volgens haar uit het aantal klokkenluiders dat zich bij het GAP meldt met verhalen over vergeldingsacties, nadat ze probeerden de waarden die de instituten uitdragen in de praktijk te brengen.
 
“Het nieuwe beleid is niet erg effectief”, zegt Edwards. Klokkenluiders die aankloppen bij het GAP, hebben doorgaans te maken gehad met “een vorm van intimidatie”, zegt ze. “Als ze bij ons komen, zijn ze meestal al bijna de organisatie uitgewerkt en meestal loopt het daar ook op uit.” 

Partijdigheid

De interne kanalen bij de banken functioneren niet en lijden onder partijdigheid, zegt Edwards. “Vooral als het gaat om klokkenluiders die de banken te kijk hebben gezet.” Hoewel interne organen zoals het Office of Ethics and Business Conduct van de Wereldbank klokkenluiders moeten beschermen, staan ze uiteindelijk toch in dienst van het instituut en het management - waarop de beschuldigingen van onethisch gedrag zich vaak richten.
 
Bij de Wereldbank moest 85 procent van de klokkenluiders tussen 2000 en 2008 het veld ruimen. Na 2008 veranderde de situatie nauwelijks, ondanks het feit dat de klokkenluiders grote verspilling en regelrechte corruptie aan de kaak stellen. Maar dat is wellicht juist het probleem.

“De instituten houden berichten over corruptie het liefst binnenskamers, want publiciteit brengt zowel de Bank als ontvangende regeringen in verlegenheid. Als er hoge functionarissen in de kredietnemende landen bij betrokken zijn, dan wordt het management bij de Bank voorzichtig”, zegt Edwards. “Als een klokkenluider zich met het proces bemoeit, is het veel moeilijker voor het management van de Bank om corruptie die politiek gezien slecht uitkomt, te verhullen.”