Onze ecologische kredietkaart onder nul

Robinson Crusoe was op zijn eiland helemaal overgeleverd aan de natuur. Als hij meer schildpadden doodde dan er jaarlijks werden geboren, dan zou hij uiteindelijk geen eieren en geen schildpadden meer hebben gevonden.
Net zozeer zijn wij, 6,7 miljard mensen op deze planeet, afhankelijk van wat de Aarde ons te bieden heeft. Ook al is die Aarde onnoemelijk veel groter dan het eiland waarop Robinson woonde, ze is evenzeer beperkt. Temeer omdat het grootste deel van onze planeet bestaat uit onproductieve woestijnen, bergen en ijskappen. Slechts 11,2 miljard hectaren, 22% van het aardoppervlak, is bruikbaar om voedsel en textielgewassen te kweken, om water te winnen en ertsen te ontginnen, om huizen, kantoren en fabrieken te bouwen. En om dieren en planten te laten leven. In de maatschappij van vandaag moeten al die hectaren ook meer en meer dienen om afval te verwerken en de CO2-uitstoot van al onze activiteiten op te nemen.
Je kan optellen hoeveel onze aarde vandaag kan voortbrengen. Je kan ook de optelsom maken van wat de aardbewoners vandaag verbruiken: om te eten, te wonen, zich te kleden, zich te verwarmen of te verkoelen, zich te verplaatsen, enz. Als je beide cijfers met mekaar vergelijkt, blijkt dat we met een torenhoog probleem zitten: we verbruiken met zijn allen meer dan wat beschikbaar is, veel meer. M.a.w. de “Ecologische Voetafdruk” van alle aardbewoners samen is groter dan wat de Aarde kan aanbieden. Vertaald naar de leefwereld van Robinson Crusoe: we eten meer schildpadden dan er jaarlijks worden geboren. Als we zo verder doen, komt er onvermijdelijk een dag dat de situatie onomkeerbaar wordt en er geen schildpadden (en andere dieren en planten) meer zullen zijn.
De internationale organisatie Global Footprint Network, en haar leden WWF en Ecolife berekenen voortdurend de Ecologische Voetafdruk van activiteiten, van landen en van de wereld. We stellen vast dat al sinds het midden van de jaren ’80 de globale vraag het globaal aanbod van planeet Aarde overstijgt. De dag dat we alles hebben gebruikt wat het biologisch systeem op één jaar kan opbrengen, noemen we “Overshoot Day”. Vanaf die dag tot het einde van het jaar leven we dus niet langer van de interesten die de Aarde ons gunt maar vreten we aan haar kapitaal.
Overshoot Day komt elk jaar terug. Elk jaar komt er een punt waarop we beginnen te knabbelen aan het kapitaal van de Aarde. Het grootste probleem is dat Overshoot Day steeds vroeger valt. Twintig jaar geleden viel hij eind december. In 1995 was dat al op 21 november. Tien jaar later, in 2005, schoven we al zes weken op naar 2 oktober.  En vandaag 23 september is het al zover voor 2008. De menselijke overconsumptie blijft dus maar stijgen.
De Aarde geeft ons nochtans voldoende waarschuwingen voor onze ecologische overconsumptie: klimaatopwarming, verdwijnen van bossen, uitsterven van planten- en diersoorten, … Stilaan groeit ook het besef dat een trendbreuk zal nodig zijn om Overshoot Day terug naar het einde van het jaar te duwen. Maar veranderingen vinden slechts met mondjesmaat ingang.
 
Toch is veel mogelijk. Burgers, u en wij, kunnen met z’n allen effectief minder autorijden met minder gulzige wagens, we kunnen minder vliegen, minder vlees eten, onze woningen en kantoren beter isoleren en meer producten uit de eigen regio verbruiken.
De regering en de Europese overheden kunnen hun beleid niet enkel afstemmen op cijfers als Bruto Nationaal Product, import en export, inflatie en werkloosheid, maar kunnen o.a. de Ecologische Voetafdruk toevoegen als graadmeter van het gevoerde beleid. Bijvoorbeeld door er investeringsbeslissingen mee afhankelijk van te maken (neem bijvoorbeeld de uitbreiding van luchthavens, het verbreden van autowegen of het uitbouwen van openbaar vervoer en waterwegen), door groene technologieën te bevorderen, fiscale maatregelen te verbinden met een prijsbeleid dat milieuvriendelijke producten beloont i.p.v. afstraft.
En wereldwijd moet de strijd verder gevoerd tegen ontbossing, voor het herstel van ecosystemen en een demografisch beleid met o.a. aandacht voor de toegang van vrouwen tot onderwijs en gezinsplanning.
350 jaar na Robinson Crusoe is de wereld complexer, veelzijdiger en rijker geworden. Maar de uitdaging blijft om een evenwicht te vinden tussen wat de Aarde ons biedt en wat we er van gebruiken.
Marc Bontemps is directeur van Ecolife
Damien Vincent is directeur-generaal van WWF-België