Ook onderzoek naar Amerikaanse oorlogsmisdaden nodig

Juristen aanvaarden niet iets als ‘overwinnaarsjustitie’, verklaart Phil Shiner, een activist van de Advocaten voor het Algemeen Belang, uit het Britse Birmingham. Niet alleen de Irakezen en Saddam Hoessein zijn verantwoordelijk voor het leed dat de oorlog veroorzaakt heeft. Shiner reageert daarmee op Amerikaanse plannen om een eigen ad hoc-tribunaal op te zetten dat de misdaden tegen de menselijkheid en het oorlogsrecht tijdens de oorlog in Irak moet onderzoeken.

Het probleem is dat Washington heeft aangekondigd alleen die oorlogsmisdaden te bestraffen die door Irakezen zijn gepleegd, zegt Michael Ratner van het Centrum van Constitutionele Rechten. We weten niet of er langs Amerikaanse zijde ook misdaden tegen de Conventie van Genève waren, maar er zijn enkele aspecten waar we ons zorgen om maken en die een nader onderzoek verdienen. Zo heeft het Amerikaanse leger omstreden wapens gebruikt als clusterbommen en verarmd uranium. Dat geweld heeft burgerslachtoffers geëist. Bovendien wordt het leger ervan beschuldigd burgerdoelwitten en journalisten te hebben bestookt.

De activisten zien zich wel geconfronteerd met enkele zware praktische problemen om Amerikaanse legerleiders daadwerkelijk voor een rechtbank te brengen. Zo zal een rechtbank die wordt aangesteld door de Verenigde Naties onmiddellijk op een Amerikaans veto stuiten in de VN-Veiligheidsraad. Het probleem met het Internationale Stafhof is dat noch de VS, noch Irak het hof in Den Haag erkennen als een legitieme rechtbank.

Toch is de coalitie van mensenrechtenactivisten vastbesloten iets te ondernemen om een onderzoek naar vermoede oorlogsmisdaden langs Amerikaanse zijde mogelijk te maken. De coalitie komt de eerste keer samen eind mei in Londen om te onderzoeken wat er precies kan worden verstaan onder oorlogsmisdaden, misdaden tegen de menselijkheid en agressie. Ongeveer drie maanden later komt de groep opnieuw bijeen in Rome om uit te maken of er voldoende bewijzen zijn die aantonen dat er oorlogsmisdaden gebeurden in Irak. De groep, die juristen verenigt uit Canada, Australië en Italië, zou die bewijzen overmaken aan het Internationaal Strafhof of een ander orgaan.

In tegenstelling tot de VS heeft het Verenigd Koninkrijk het Internationaal Strafhof wel erkend, zegt Shiner. Groot-Brittannië kan dus altijd voor de rechtbank in Den Haag gedaagd worden, ook door een niet-gouvernementele instantie. Ik kan me niet voorstellen dat een rechter naast duidelijke bewijzen van oorlogsmisdaden zou kunnen kijken, ook wanneer wij ze hem zouden leveren.
Omdat Amerikaanse bommenwerpers bovendien van op Britse bases opstegen om hun bommen boven Irak uit te werpen, ziet Ratner zelfs een mogelijkheid om langs die omweg ook het Amerikaanse leger aansprakelijk te stellen onder de wetgeving van het Internationaal Strafhof. Maar andere leden van de coalitie geven toe dat die aanpak omstreden is.