Ook Russisch-orthodoxe Kerk kritisch over verkiezingsuitslagen

De Russisch-orthodoxe Kerk heeft de voorbije dagen haar invloedrijke stem aangewend om de roep naar een eerlijk kiessysteem in Rusland te versterken. Het deed dit in navolging van de massademonstraties die de afgelopen weken in heel Rusland plaatsvonden tegen de uitslagen van de recente parlementsverkiezingen. Volgens de betogers zou er op grote schaal gefraudeerd zijn tijdens deze verkiezingen, die officieel door de regerende partij Verenigd Rusland gewonnen werden, en moet er een hertelling of een nieuwe stembusgang komen.

‘Het is duidelijk dat de doortrapte strategie van bepaalde “elementen” in het electorale systeem de mensen zorgen baart. Er moet meer publieke controle over dit systeem komen’, zei aartsbisschop Vsevolod Chaplin, de belangrijkste spreekbuis van de Russisch-orthodoxe Kerk, op de orthodoxe nieuwssite Pravoslavie i Mir.

Nummer één van de Russisch-orthodoxe Kerk, Patriarch Kirill I, verdedigde op zijn beurt de volksprotesten als een ‘rechtmatige negatieve reactie’ tegen corruptie. Aartsbisschop Aleksei Uminsky verklaarde op een publieke bijeenkomst: ‘De mensen die vandaag samenkomen koesteren de meest uiteenlopende overtuigingen, maar zijn verenigd door één zaak: hun onwil om op deze manier nog verder te gaan.’

The New York Times meldt dat het protest tegen de uitslagen van de recente parlementsverkiezingen ook op de Facebook-pagina’s en blogs van minder invloedrijke kerkleiders een veelbesproken onderwerp is. De kritiek uit kerkelijke rangen klinkt zelfs zo luid dat patriarch Kirill zich genoodzaakt zag om zijn priesters in te tomen. Hij waarschuwde hen dat nonchalante en bewust provocatieve verklaringen de kerk schade berokkenen.

Bondgenoot

Dat ook de Russisch-orthodoxe Kerk zich nu kritisch over de verkiezingsuitslagen uitlaat, is op zijn minst opmerkelijk te noemen. Deze kerk staat immers te boek als een trouwe bondgenoot van premier Poetin, die zelf belijdend Russisch-orthodox is, en zijn regering.

“Hoewel kerk en staat volgens de Russische grondwet gescheiden zijn, kunnen daar in realiteit behoorlijk wat vraagtekens bij geplaatst worden”

Hoewel kerk en staat volgens de Russische grondwet gescheiden zijn, kunnen daar in realiteit behoorlijk wat vraagtekens bij geplaatst worden. Sinds de verkiezing van Vladimir Poetin tot president in 2000 zijn de banden tussen de Russisch-orthodoxe Kerk en de staat namelijk steeds nauwer aangehaald. De invloed van geestelijken in de Russische samenleving ging in stijgende lijn en de scheidslijn tussen kerk en staat vervaagde van langsom meer. In het vooruitzicht van de presidentsverkiezingen van 2004 verleende de Russisch-Orthodoxe Kerk zelfs openlijk haar steun aan de herverkiezing van Poetin.

Ook in de aanloop naar de recente parlementsverkiezingen liet de Russisch-orthodoxe Kerk van zich horen. Zo liet patriarch Kirill optekenen dat hij de ineenstorting van de Sovjet-Unie – exact twintig jaar geleden – betreurt. Hij noemde het verval van het nationale zelfbewustzijn en de nationale trots daarbij als een van de oorzaken; woorden die net zo goed van de nationalistisch ingestelde Poetin afkomstig hadden kunnen zijn.

Tien Geboden

Waarom de Russisch-orthodoxe Kerk nu plotseling wèl een kritische houding tegenover het Kremlin aanneemt, is voorlopig niet helemaal duidelijk. Andrei Zubov, een historicus die de kerk bestudeert, betoogt dat de geestelijken zich roeren omdat ze de verkiezingsfraude als een schending van de Tien Geboden zien.

Vsevolod Chaplin, in het verleden een rabiate aanhanger van Poetin, verklaart: ‘Ik denk dat de samenleving simpelweg een shock ervaren heeft. We verstaan heel goed dat verkiezingen ook in het verleden al vervalst werden, maar nu is het publieke bewustzijn rijp om onze mening ook uit te spreken en ons tegen deze praktijk af te zetten. Tot een aantal weken geleden was het ondenkbaar dat priesters hun sympathie zouden betonen voor publieke verbolgenheid over verkiezingsmanipulatie en -fraude.’

Dat de Russisch-orthodoxe Kerk een invloedrijke rol speelt in het overwegend christelijke Rusland, staat alleszins buiten kijf. Hoewel de kerk het ten tijde van de communistische Sovjet-Unie - toen elke vorm van religie onderdrukt werd - hard te verduren kreeg, beleefde het sinds 1991 een ware renaissance.

Vandaag beschouwt maar liefst tachtig procent van de Russische bevolking zich als lid van de kerk of plaatst het zichzelf in de orthodoxe cultuur. Voor veel Russen is de orthodoxe kerk niets minder de belichaming van de Russische identiteit. Sommige waarnemers menen daarom dat de kerk - als enige macht van betekenis buiten het Kremlin - een belangrijke rol kan spelen in de politieke crisis waarin Rusland zich nu bevindt.