Oorlog in Irak gunstig voor handelsakkoord

Tijdens een seminar van industriëlen in Sao Paulo eind vorige maand stelde
Amancio Nunes Oliveira van de afdeling Studie van de Internationale
Betrekkingen aan de universiteit van deze Zuid-Braziliaanse stad dat de
Braziliaanse elite op dit moment duidelijk voorstander lijkt te zijn van een
akkoord met de EU. Die mening wordt bevestigd door de resultaten van een
internetenquête van het Braziliaans Centrum voor Internationale Relaties
CEBRI, een instelling voor studie en debat over thema’s die van prioritair
belang zijn voor het Braziliaanse buitenlandse beleid. CEBRI groepeert onder
andere ex-ministers, bedrijfsleiders, diplomaten, academici en andere
intellectuelen.

Uit het opinieonderzoek bleek dat 42,8 procent van de ondervraagden de
besprekingen tussen de Mercosur en de EU beschouwen als de onderhandelingen
die het allerbelangrijkst zijn voor Brazilië. Daarna volgen de interne
Mercosur-gesprekken tussen de deelnemende landen Argentinië, Brazilië,
Paraguay en Uruguay met 22,4 procent, de onderhandelingen over de
Amerikaanse Vrijhandelszone ALCA met 13,8 procent en met de
Wereldhandelsorganisatie (WHO) met 13,3 procent.

Tegenover de agressiviteit van de Verenigde Staten heeft de EU om
geopolitieke redenen meer bondgenoten nodig. De Unie heeft al interesse
betoond in een toenadering tot de Mercosur, zelfs als daar
handelstoegevingen voor nodig zijn. Brazilië heeft de plicht om deze
gelegenheid te benutten en moet nagaan of de EU inderdaad bereid is tot
toegevingen, ook op het vlak van de landbouw, meent Mario Marconini,
uitvoerend directeur van CEBRI en voormalig minister van Buitenlandse
Handel.

Omdat Duitsland en Frankrijk zich verzetten tegen de oorlog in Irak, zijn de
relaties tussen beide landen en de VS duidelijk bekoeld. Dat heeft een
negatieve invloed gehad op de multilaterale onderhandelingen in de WHO, die
toch al moeilijk liepen omwille van blijkbaar onoverkoombare hinderpalen met
betrekking tot de landbouw, en vooral het protectionistische subsidiebeleid
van de EU.

Door het eenzijdig optreden van Washington, met als voorlopig toppunt de
invasie in Irak zonder toestemming van de VN-veiligheidsraad, is in
Latijns-Amerika de twijfel aan ALCA versterkt. Het is moeilijk om op te
boksen tegen dit unilateralisme, vooral omdat het handelsbeleid van de VS om
electorale redenen meestal meer open staat voor druk van sectoren die
bescherming vergen, meent Marconini. Oliveira ziet in de oorlog een
bijkomende vertragende factor in de onderhandelingen in de huidige
ontwikkelingsronde van de WTO en de ALCA, waarvan het einde is voorzien voor
2005. Zowel Marconini als Oliveira geven toe dat in de huidige onzekere
internationale situatie niets nog zeker is.

De meningen van de Braziliaanse onderhandelaars over de relatie tussen
Mercosur en de EU lopen sterk uiteen. Sommigen voorzien een doorbraak,
anderen rekenen op onvermijdelijke vertragingen, net als voor WHO en ALCA,
waardoor er pas vanaf 2007 akkoorden mogelijk zijn. De Braziliaanse
ambassadeur bij de EU, José Alfredo Graça Lima, meent dat er in 2004 een
akkoord kan komen, waardoor de Europeanen de toegang van Mercosur tot de
Europese landbouwmarkt zullen uitbreiden. Die toegeving aan een groep van
vier landen zou minder dramatische gevolgen hebben dan een soortgelijke eis
in het kader van de WHO, die 146 lidstaten telt. Eind maart heeft Mercosur
een voorstel in die zin gericht aan Pascal Lamy, de Europese
Handelscommissaris. Toch bestaat het risico dat Mercosur zo verwijderd raakt
van de Cairnsgroep, een groep van 18 landen die zich verzetten tegen de
landbouwsubsidies en waartoe ook de vier Mercosurlanden behoren. Bovendien
is er volgens Marconini geen enkele garantie dat de EU werkelijk bereid is
haar markt te openen, want nu wil ze zelfs nauwelijks toegeven dat er sprake
is van protectionisme.

Vorige week heeft de Argentijnse minister van Handel, Martín Redrado, in
Europa nog eens beklemtoond dat de Europeanen een derde van hun marktaandeel
in Argentinië en Brazilië zullen verliezen als de EU eerder een akkoord zou
sluiten over ALCA dan over Mercosur. Volgens de Argentijnse regering voeren
beide landen op dit moment dertig procent van hun totale import in uit de
EU.

Sinds vorig jaar zit er weer schot in de onderhandelingen tussen de
Zuid-Amerikanen en de EU. Er is een tijdschema afgesproken om in 2004 tot
een afronding te komen. In februari heeft Mercosur zijn aanbod aan de EU nog
versterkt door een geleidelijke daling van de taksen voor te stellen voor
83,5 procent van de producten in de bilaterale handel. De EU deed een
schijnbaar nog guller aanbod, met een vrijmaking van 91 procent van het door
Mercosur ingevoerde volume en de onmiddellijke openstelling voor 62 procent
bij het in werking treden van het akkoord. Maar de negen procent die
uitgesloten blijft omvat wel de producten die Mercosur het meest
interesseren, zoals vlees en suiker.