Oorlog in Syrië transformeert Turkse grenssteden

Antakya heeft alles wat een toeristenstad zich wenst. De stad ligt aan de voet van imposante bergen en wordt in tweeën gedeeld door de rivier Orontes. De rijke historie gaat terug tot de Oudheid en de stad heeft een beroemde keuken. De ligging, 20 kilometer van de Syrische grens, verzekerde de stad in het verleden van een gestage stroom toeristen uit onder meer de Arabische wereld.

Antakya is sinds kort echter in het nieuws als bestemming van tienduizenden Syrische vluchtelingen. De stad was tijdelijk ook een logistieke basis van de Syrische oppositie. De vakantiegangers zijn, voor het grootste deel, verdwenen. De inwoners van Antakya passen zich aan aan de nieuwe omstandigheden. De plaatselijke economie is dan ook drastisch veranderd.

Het Archeologisch Museum Hatay, dat een van de grootste collecties Romaanse Byzantijnse mozaïeken ter wereld bezit, zag het aantal bezoekers met 60 tot 70 procent teruglopen ten opzichte van drie jaar geleden. “Voor de oorlog hadden we veel bezoekers uit Syrië, Libanon en van elders”, zegt medewerkster Turkan Kaya. “Maar dat is voorbij.”

Bij het Buyuk Antakya Hotel in het stadscentrum, is het aantal overnachtingen van internationale gasten met 80 procent gedaald sinds de oorlog in Syrië uitbrak, zegt manager Levent Cimcim. De clientèle van het hotel bestaat nu vooral uit zakelijke reizigers. “Voor de oorlog kwamen er veel groepen uit Europa, maar die vinden het nu te gevaarlijk hier”, zegt hij.

Nieuwe markt

In de straten van Antakya zijn tegenwoordig vaak Syrische rebellen en buitenlandse strijders te zien. Soms worden ze behandeld in een van de geïmproviseerde veldhospitalen. In andere gevallen hebben ze even vrij van het front. De winkels in de stad spelen in op de komst van de nieuwe klanten door militaire benodigdheden aan te bieden. In Uzun Carsi (de Lange Bazaar), een wirwar van straatjes in het centrum van Antakya, verkopen kledingwinkels nu ook camouflagekleding.

Een andere winkel vlakbij de bazaar verkoopt legerkleding in alle soorten en maten, met elk denkbaar camouflagepatroon. Er zijn zelfs t-shirts met het logo van de Syrische oppositie verkrijgbaar. De bebaarde mannen die de winkel runnen, komen uit Syrië. Ze willen niet met hun naam genoemd worden en verzoeken om geen foto’s te nemen in hun zaak. Die blijkt nog maar iets langer dan een jaar te bestaan. De kleding bestellen de mannen bij Turkse fabrikanten.

Andere Syriërs in Antakya houden zich bezig met minder lucratieve handel. Mohammed (41), een voormalige Syrische voetballer, heeft nu een mobiel kebabkraam. In het verleden heeft hij betaald voetbal gespeeld in Griekenland. Hij herinnert zich zijn bezoeken aan de Griekse eilanden. “Al dat strand”, lacht hij. In Antakya is het leven echter moeilijk en duur. De plaatselijke bevolking “heeft geen hart”, beweert hij.

Smokkel

De nabijgelegen stad Reyhanli, vlakbij de grensovergang Bab al-Hawa, zou inmiddels evenveel Syriërs als Turken herbergen. Betrouwbare cijfers zijn er echter niet. Zowel Turkije als Syrië rekenen Reyhanli tot hun grondgebied. “Sommige Syriërs zeggen dat we het land teruggepakt hebben, anderen noemen het een invasie” grapt Subhi, een hulpverlener uit de provincie Idlib in Syrië. Hij voegt eraan toe dat de Syriërs de belangrijkste plekken in de stad Syrische namen hebben gegeven omdat ze de Turkse namen niet kunnen uitspreken.

Auto’s met Syrische kentekenplaten vervoeren vanuit de stad vaak goederen zoals dekens en houdbaar voedsel over de grens. Die spullen worden doorgaans verkocht om winst te maken, niet zozeer om behoeftigen te helpen. De humanitaire operaties in de regio lijden daaronder, zegt Mulham al-Jundi van de Syrische hulporganisatie Watan. Hij schat dat er vier keer meer trucks met commerciële goederen de grens overgaan dan trucks met hulpgoederen. “Mensen moeten eten en werken, maar tegelijkertijd belemmert dit ons werk ernstig.”

De handel gaat in beide richtingen, zeggen plaatselijke bewoners. Syriërs smokkelen goedkope benzine naar Turkije.

In Reyhanli passen winkels zich ook aan aan de nieuwe situatie. Soms varen ze daar wel bij. Alice Hotel is favoriet bij Syriërs die hun papieren niet in orde hebben. Het hotelpersoneel vraagt niet naar een paspoort bij het inchecken, zeggen vluchtelingen en strijders.

De aanwezigheid van hulporganisaties is ook een opvallende verandering. Orient Humanitarian Relief heeft tientallen mensen in dienst in een kliniek, school en naaiatelier. Watan heeft een project voor stofbewerking opgezet, waar nu tachtig vrouwen werken. Medeoprichtster Marwa Sayd Essa ziet het graag uitgroeien tot meer dan een liefdadigheidsproject. De producten worden al verstuurd en verkocht voor een goede prijs, zegt ze. Er is een website in ontwikkeling en er zijn plannen voor uitbreiding naar andere plaatsen in Turkije.

Concurrentie

De komst van de Syriërs heeft geleid tot concurrentie tussen ondernemers en verhoogde sociale spanningen. De Syrische ondernemers echter zeggen echter allemaal goed behandeld te zijn door Turkije. Jundi, van hulporganisatie Watan, zegt dat samen met nieuwe kansen, er ook nieuwe concurrentie is gekomen.

“Syriërs kunnen hier niet leven zonder werk, dus openen ze restaurants en winkels. Dat levert concurrentie op, maar tegelijkertijd zijn er ook meer mensen in de stad.” Hij zegt echter ook dat de bestaande bedrijven geprobeerd hebben te profiteren van de komst van nieuwe klanten, en proberen Syrische ondernemers tegen te werken.

Er bestaat een goede kans dat een nieuwe generatie Syriërs zal opgroeien in de Turkse grenssteden, zonder dat zicht is op een einde aan de oorlog in Syrië. Intussen hebben de inwoners en ondernemers in deze steden, gevestigde of nieuwe, geen andere keuze dan zich aan te passen aan de nieuwe realiteit.