'Oorlog tegen het terrorisme' drijft regionale uitersten in elkaars armen - analyse

De angst voor Amerikaanse bemoeienissen macht zet voormalige vijanden in het Midden-Oosten en Centraal-Azië er blijkbaar toe aan hun aloude meningsverschillen te begraven en duurzame banden te smeden. Openlijk dagen ze de Verenigde Staten niet uit, maar het lijkt er op dat de nieuwe verstandhouding moet dienen om het de supermacht moeilijker te maken zich in nationale of regionale aangelegenheden te mengen.

De Saudische kroonprins Abdullah reisde vorige week naar Moskou - het eerste Saudische staatsbezoek sinds de reis van de toenmalige kroonprins Feisal in 1926. Saudi-Arabië - de grootste olieproducent ter wereld - en Rusland - de grootste producent buiten de Opec - hebben onder meer afgesproken samen te werken in de strijd tegen het terrorisme en de komende vijf jaar ook samen de stabiliteit op de internationale oliemarkt te verzekeren. Vooral die laatste afspraak wordt in Washington met veel argwaan bekeken - de controle van de oliebevoorrading is ongetwijfeld de belangrijkste achterliggende reden van de Amerikaanse initiatieven in het Midden-Oosten.

Verder heeft de Jordaanse koning Abdullah onlangs zijn opwachting gemaakt in Teheran - het eerste bezoek van het Jordaanse vorstenhuis sinds de islamitische revolutie in 1979 een eind had gemaakt aan de monarchie in Iran. Jordanië is naast Israël het enige land in het Midden-Oosten dat een vrijhandelsakkoord heeft met de VS; Iran behoort volgens Washington tot de ‘As van het Kwaad’.

Iran zoekt ook toenadering tot Pakistan, een andere Amerikaanse bondgenoot. Tijdens een recent bezoek van de Iraanse buitenlandminister Kamal Kharrazi aan Pakistan werden die twee landen het eens hun Afghanistanbeleid op elkaar af te stemmen; met dat doel hebben ze een trilaterale commissie opgericht waarin ook vertegenwoordigers van Afghanistan zetelen.

En dan is er Turkije, een Navo-lidstaat die graag lid zou worden van de Europese Unie maar nu opeens interesse toont voor de Arabische wereld. De Turkse beslissing om troepen naar Afghanistan en Irak te sturen, wijst erop dat het land zijn islamitische wortels aan het herontdekken is en op het vlak van zijn buitenlandse politiek niet langer alle diplomatieke eieren in één korf wil leggen.

De nieuwe bondgenoten proberen ook internationale steun te vinden voor hun toenadering; via de Verenigde Naties of de Europese Unie, of in het geval van Turkije ook bij de Organisatie voor Economische Samenwerking tussen Pakistan, Iran, Afghanistan en de Centraal-Aziatische Republieken en de Organisatie van de Islamitische Conferentie. Ook Rusland wil met die laatste organisatie samenwerken.

De Verenigde Staten zitten verveeld met al die initiatieven, ook omdat daardoor het Israëlische kernwapenprogramma op de internationale politieke agenda dreigt te komen. In de gemeenschappelijke verklaringen na de gesprekken tussen Pakistan en Iran, Saudi-Arabië en Rusland en Jordanië en Iran werd telkens steun uitgesproken voor een kernwapenvrij Midden-Oosten. Nu er geen Iraakse kernwapens blijken te bestaan, is Israël waarschijnlijk het enige land in de regio dat over dergelijke massavernietigingswapens beschikt. De VS hebben het niet eenvoudig om hun verzet tegen een dergelijk idee te beargumenteren, want ze zijn er zelf voorstander van een andere conflictregio - het Koreaanse schiereiland - kernwapenvrij te maken.