Oorlog treft vooral arme landen

De VN telden in de jaren 80 en 90 wereldwijd 164 ernstige gewapende conflicten in 89 landen. Gemiddeld hielden die oorlogen zes tot zeven jaar aan. Arme landen worden het vaakst getroffen door conflicten, schrijven de auteurs van het 90 bladzijden dikke rapport ‘De sociale situatie in de wereld in 2003’. Meer de helft van alle lage-inkomenslanden hebben sinds 1990 ernstige conflicten meegemaakt. Afrika kreeg het meeste oorlogsgeweld te verduren - bijna elk land heeft er het voorbije decennium op eigen grondgebied of net over de grens een oorlog meegemaakt.

Oorlogen doen de economische ontwikkeling terugvallen. Bedrijven worden verwoest, openbare diensten werken niet meer, akkers blijven braak liggen en arme bevolkingsgroepen zitten algauw door hun allerlaatste reserves heen.

Waar oorlogen vroeger vooral tussen staten werden uitgevochten, duiken sinds het begin van de jaren 90 steeds meer interne conflicten op. Ideologische verschillen ruimen plaats voor economische belangen. De bloedige conflicten in landen als Sierra Leone, Liberia en Congo draaiden rond de toegang tot interessante grondstoffen. Met de opbrengst van de verkoop van diamanten, coltan en tropisch hout kunnen de strijdende partijen het oneindig lang uitzingen.

Doordat veel conflicten niet tussen geregelde legers worden uitgevochten, is er ook minder oog voor het oorlogsrecht en de bescherming van de burgerbevolking. Burgers wordt verminkt, verkracht en op de vlucht gedreven. Soms wordt dat geweld doelbewust ingezet om de tegenpartij sneller de handdoek te doen gooien. Door die nietsontziende tactieken richten de nieuwe conflicten nog veel meer ellende en verwoestingen aan dan vroegere oorlogen.

De blijvende vijandigheid tussen landen als India en Pakistan en Zuid- en Noord-Korea, de spanningen in het Midden-Oosten en de veranderende machtsverhoudingen in Azië drijven intussen de wapenaankopen in veel ontwikkelingslanden op. Die wapenwedloop gaat vaak ten koste van de economische ontwikkeling. De wereld gaf in 2002 784 miljard dollar uit aan bewapening - ruim 40 miljard meer dan in 2001.

Armoede is een gevolg van de talrijke conflicten die de ontwikkelingslanden plagen, en tegelijk één van de belangrijkste oorzaken ervan. Volgens de Wereldbank leven wereldwijd 1,2 miljard mensen in absolute armoede. Meer dan 2 miljard wereldburgers kunnen per dag niet meer dan 2 dollar uitgeven. Jongeren en bejaarden, inheemse volken en migranten zijn oververtegenwoordigd in die groep, net als de bewoners van conflictgebieden. De lidstaten van de VN hebben zich voorgenomen om het aantal armen in de wereld tegen 2015 te halveren, maar die doelstelling lijkt onhaalbaar. Veel landen blijven met onhoudbare schuldenproblemen worstelen, er gaat te weinig geld naar ontwikkelingssamenwerking, in de Afrikaanse landen haalt aids de groeicijfers onderuit en in te veel landen blijven conflicten woeden.