Oorlogsmisdadiger Wiranto brengt Bush in verlegenheid

Wiranto was in 1999 betrokken bij het bloedbad dat Indonesische milities aanrichtten op Oost-Timor. Nadat de inwoners van dat door Indonesië geannexeerde eiland in een referendum massaal voor onafhankelijkheid stemden, joegen Indonesische milities en soldaten daar 1400 burgers de dood in. Vorig jaar klaagden de VN Wiranto aan wegens oorlogsmisdrijven in Oost-Timor, maar Jakarta betwist de VN het recht om hem te vervolgen. Dat weerhield de Golkarpartij (onder de dictatuur van Soeharto de politieke arm van het leger) er niet van hem deze week voor te dragen voor de presidentsverkiezingen.

De kans dat de ex-generaal het op 5 juli wint van de impopulaire president Megawati Sukarnoputri is voorlopig vrijwel nihil. Zowel Megawati als Wiranto lijken nu minder kans te maken dan ex-generaal Susilo Bambang Yudhoyono, de kandidaat van de nieuwbakken Democratische Partij. In de jongste peiling haalde Yudhoyono 44 procent van de stemmen, tegenover 21 voor Megawati.

Maar ook zonder verkiezingsoverwinning schaadt de benoeming de relaties tussen Indonesië en andere landen. Met name de Amerikaanse president George W. Bush, die van Indonesië zijn Aziatische uitvalsbasis heeft gemaakt voor de strijd tegen het terrorisme, komt erdoor in een lastig parket. Bush wil de nauwe militaire banden herstellen die onder Clinton werden doorgesneden na het Timorese bloedbad, maar het Congres eist harde garanties. Het Amerikaanse parlement voegde in januari een amendement toe aan de foreign aid bill dat zegt dat het huidige wapenexportverbod pas opgeheven wordt als Jakarta aan twee voorwaarden voldoet: als het de verantwoordelijken uitlevert voor de moord op twee Amerikaanse onderwijzers op West-Papoea in 2002 en als het de militairen uitlevert die door de VN aangeklaagd werden in verband met Oost-Timor.

Wiranto is één van de mensen die werd aangeklaagd door de Crimes Unit van de VN, al heeft Interpol nog geen arrestatiebevel uitgevaardigd. Toen de aanklacht werd uitgesproken in februari 2003, plaatste het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken Wiranto wel op een lijst van mensen die een visumverbod krijgen. De Amerikaanse ambassadeur in Jakarta zei deze week echter dat Wiranto behandeld zal worden als een staatshoofd als hij de verkiezingen zou winnen.

Zelfs de Amerikaanse conservatieven ervaren het verleden van de ex-generaal als een probleem. Dana Dillon van de Heritage Foundation noemt Wiranto passief en corrupt, maar acht het niet opportuun om hem officieel te veroordelen. Een Amerikaanse banvloek zou zijn populariteit in Indonesië doen toenemen, denkt Dillon, omdat hij zou kunnen profiteren van anti-Amerikaanse gevoelens. De grote meerderheid van Indonesiërs is moslim.

Verschillende mensenrechtengroepen vinden dat er geen plaats is voor dergelijke overwegingen en eisen dat Wiranto gearresteerd en vervolgd wordt. We eisen dat het Amerikaanse parlement en de regering-Bush alle militaire hulp voor Indonesië intrekken tot Wiranto en andere oorlogsmisdadigers voor de rechtbank komen, zegt het East Timor Action Network (ETAN) bij monde van zijn directeur John Miller. Human Rights Watch vraagt dat alle andere landen alvast een inreisverbod uitvaardigen tegen Wiranto. Landen die het ernstig menen met de internationale mensenrechten moeten een signaal geven dat Indonesië een internationale paria kan worden als hij verkozen wordt, zegt Brad Adams, de Azië-coördinator van HRW.

In Indonesië zien veel mensen Wiranto niet als een oorlogsmisdadiger maar als een daadkrachtig leider. Het harde imago van Wiranto contrasteert met de bleke Megawati en past in de groeiende heimwee naar het Soeharto-tijdperk. De ster van Megawati, de dochter van ‘s lands eerste president, taant de laatste twee jaar als gevolg van de laagconjunctuur en van de alomtegenwoordige corruptie. Het leger een groot deel van de bevolking verwijten haar een gebrek aan daadkracht.