Oorlogszone of modern Ellis Island?

Clark toonde me op zijn iPhone een foto van twee gewapende jongemannen in battle dress. ‘Mijn zonen. Ze leiden de lijfwachten op van Mexicaanse zakenlui en politici.

Clark leidt ClarkChevrolet, een garage en verzekeringskantoor met tweehonderd personeelsleden, bijna allemaal latino’s. Maar niet alle families met een naam die eindigt op -o of -ez zijn inwijkelingen. We didn’t cross the border, the border crossed us, zeggen sommige families trots. Zelf behoort Clark tot de Anglo-Amerikaanse minderheid van ondernemers die gebleven is. Zijn grootvader heeft in McAllen de Kamer van Koophandel opgericht.

Het autobedrijf van Kirk Clark.Grotere kaart weergeven

Kirk Clark is een rijke weldoener in Hidalgo county. Hij sponsort onder andere sociale initiatieven, de universiteit in Edinburg en het museum in McAllen (IMAS). De kunstverzameling van zijn ouders vormt er de basis van de museumcollectie. Benjamin dropt me met zijn rammelkar voor de ingang van het IMAS. Burgemeester Richard Cortez bezoekt de tentoonstelling van de Vlaamse kunstenaar Mark Cloet en ik heb een vage afspraak voor een interview.

Burgemeester Cortez © mcallen.net

Cortez is een genereus en welbespraakt man, maar als ik hem vertel welk soort artikel ik maak, foetert hij dat journalisten moeten uitgaan van feiten en niet van vooroordelen.

Ellis Island van de 21ste eeuw

Na de lunch vraagt hij me mee naar zijn kantoor en daar, tussen vier muren, klinkt hij genuanceerder. ‘Je hebt je huiswerk gemaakt’, zegt hij als ik mijn bronnen op tafel leg, ‘maar niets is zwart-wit. Goed, volgens de statistieken zit één op drie onder de armoedegrens. Maar vergeet niet dat Texas nog voor een groot deel een agrarische economie kent. Het inkomen van wie op de ranch of in de sinaasappelteelt werkt, ligt lager dan in andere sectoren.’

‘Een tweede factor die invloed heeft op het inkomen is de migratie. Wij zijn het Ellis Island van de eenentwintigste eeuw. De jonge mensen die de grens oversteken zijn niet hoog opgeleid, maar het zijn harde werkers. Die instroom trekt het gemiddelde inkomen naar beneden.’

‘Op termijn is die jonge bevolking echter een economische troef. De VS kampen met een vergrijzing die een negatieve weerslag heeft op de economie. Mensen boven de vijftig hebben alles al, dus consumeren ze minder. Globaal gezien ligt de mediaan die de bevolking in twee evengrote groepen verdeelt in de VS op 40 jaar, terwijl dat hier 27 jaar is. Het binnenlands product en de tewerkstelling groeit in Texas een stuk sneller dan in de rest van de VS. Verkijk je dus niet op statistieken: op termijn wordt dit hier de welvarendste regio in de VS. Per inwoner realiseert McAllen nu al een omzet die twee hoger ligt dan gemiddeld. Dat hebben we te danken aan de Mexicanen die komen shoppen en aan de Winter Texans.’ 

Veel geld dat de Rio Grande oversteekt, gaat niet naar consumptiegoederen, wapens en hotelovernachtingen, maar belandt bij een Amerikaanse bank. ‘In totaal hebben we voor 13 miljard bankdeposito’s uitstaan, waarvan de helft van Mexicanen afkomstig is. Zij plaatsen hun geld hier omdat ze meer vertrouwen hebben in een Amerikaanse bank.’ 

Cortez, die een dikke boterham verdient als financieel expert, geeft toe dat niet al dat geld van brave, hardwerkende Mexicanen is. ‘De kartels proberen geregeld via stromannen hun druggeld wit te wassen in vastgoedbeleggingen. Maar als bestuurslid van een bank verzeker ik je dat er heel strikte regels gelden voor verdachte transacties. Toch blijft het een sluipend gif.’ 

War zone

Ook het geweld heeft de linkeroever van de Rio Grande bereikt. ‘Er zijn onlangs nog een paar kidnappings geweest’, geeft Cortez toe, ‘en wellicht worden ze zelfs niet allemaal aangegeven.’

‘Je mag de ontvoeringen wel niet allemaal in de schoenen van de drugkartels schuiven. Vaak neemt de chauffeur die een rijke Mexicaan rondrijdt contact op met los malos. Maar we kijken niet langer lijdzaam toe: als er een melding van een bankoverval of een kidnapping binnenloopt, verzegelen we binnen luttele seconden de stad.’ 

De burgemeester van McAllen ontkent evenmin dat sommige ondernemers in McAllen aangepord worden om beschermingsgeld te betalen. ‘Vooral zaakvoerders met familieleden over de grens zijn kwetsbaar. De kartels dreigen hun familieleden in Mexico te vermoorden als ze niet afdokken.’

Vorig jaar noemden twee gepensioneerde generaals met republikeinse stempel, Barry McCaffrey en Robert Scales, het Texaanse grensland in een rapport een ‘war zone’. Ze mochten dat zonder kennis van zaken ook verkondigen op de televisiezender Fox. De twee sponnen garen bij een schietpartij in oktober 2011, die in Mexico begon en een uitloper kreeg in Texas. Nadat de leider van het Golf Kartel was neergeschoten, gingen bandieten over de grens op jacht naar een gestolen lading marihuana. Tijdens het daaropvolgend vuurgevecht werd Hidalgo deputy Hugo Rodriguez gewond.

Dergelijke brutaal geweld tegen de arm van de wet komt op de noordelijke oever van de Rio Grande hoogst zelden voor. Leden van het kartel leven zelf met hun gezin ondergedoken in de dure wijken van McAllen, Edinburg en Mission en houden zich daar liefst gedeisd. Niemand stelt zijn kroost graag bloot aan geweld, ook de drugbaronnen niet.

De exclusieve ‘gated community’ Los Milagros in Mission, ten oosen van McAllen, vanuit de lucht. Grotere kaart weergeven

De antropologen Miguel Diaz-Barriga en Margaret Dorsey van het onderzoekscentrum Border Studies Archives houden het rapport van de twee generaals kritisch tegen het licht in een boek dat binnenkort verschijnt. Zij zijn, net zoals de meeste bewoners, gekant tegen de muur die op de linkeroever van de rivier gebouwd is.

De meesten in McAllen, Mission en Edinburg vinden de reusachtige afsluiting met een betonnen voet en hoge pylonen geldverspilling omdat er op diverse plaatsen openingen in de muur zijn. Ook de burgemeester van McAllen vindt het een te kostelijke en ondoeltreffende investering.

Een wisselkantoor, met op de achtergrond de muur die migratie vanuit Mexico moet tegenhouden. Grotere kaart weergeven

Diaz-Barriga en Dorsey maken een antropologische visuele studie van de grensmuur. Ze filmen en fotograferen mensen die te maken kregen met de muur. De muur staat op sommige plaatsen op anderhalve mijl van de oever, zodat een grote strook niemandsland ontstaat. Ze doorsnijdt wandel- en fietspaden, maakt een paar horecazaken aan de oever ontoegankelijk en doorkruist natuurgebieden en overstromingsweiden.

‘De muur heeft tot op zekere hoogte wel een afschrikkingseffect’, zegt Diaz-Barriga, ‘maar zoiets stopt de smokkelaars en de illegale migranten niet. Dit is politiek theater. Eigenlijk is de muur testterrein waar men de militaire soft- en hardware inzet die uit Afghanistan komt, met drones en camera die gespecialiseerd zijn in gezichtsherkenning.’

‘Men gebruikt de tandem migratie en drugs om systematisch onze vrijheden terug te schroeven’, valt Dorsey in. ‘Dat heeft Bush eerder gedaan met zijn war on terror. In het gebied tussen de grens met Mexico en de bordercontroles 75 mijl noordwaarts geldt het Fourth Amendment van de grondwet niet. De politie doorzoekt hier je auto wanneer ze het gedacht hebben, zonder naar je papieren te vragen. Privacy telt niet en de macht van de ordehandhavers is ongelimiteerd.’

Het checkpoint van Falfurrias, op 70 mijl ten noorden van de Rio Grande. Het bord meldt meer dan 76 ton onderschepte drugs en 6000 onderschepte mensen zonder papieren.Grotere kaart weergeven

‘Bullshit’, zegt Richard Cortez gedecideerd, ‘de grondwet geldt hier onverminderd. Onze privacy is even belangrijk als elders. Mexicanen krijgen vrij vlot een visum waarmee ze 30 dagen of 6 maanden de grenszone kunnen bezoeken. Als ze een aantal mijlen noordwaarts voorbij de tweede grenscontrole willen komen, hebben ze een ander visum nodig. Die regeling is goed voor onze economie en de contacten tussen de gemeenschappen aan beide kanten van de grens. De Reynosa-McAllen Metropolitan Area vormt historisch een transnationale eenheid en telt zowat 1,7 miljoen mensen.’

‘Voor twee dingen mogen we niet blind zijn. Ten eerste: de kartels hebben veel geld dat ze willen beleggen en dat oefent druk uit op ons. Twee: veel drugbaronnen wonen hier in een rijke buurt en zolang ze zich hier gedragen, kunnen we niet optreden. Maar we moeten kost wat koste vermijden dat ze allianties aangaan met de Texaanse gangs. Daarom investeren we in opsporingstechnieken en surveillance.’