Oost-Azië wacht op vertrek premier Koizumi

“Ik geloof dat Japan en China zich realiseren dat het welletjes is geweest en dat het einde van de periode Koizumi de kans biedt van koers te veranderen”, zegt professor Takeshi Inoguchi, een expert internationale relaties aan de Chuo Universiteit. “De toenemende territoriale geschillen in Oost-Azië kunnen alleen opgelost worden door een onderhandelingsbasis op te bouwen, niet door de tegenpartij te negeren.”

De verstandhouding tussen Japan en China is barslecht sinds Koizumi in 2001 aan de macht kwam. Geregeld strooide hij zout in de wonden met bezoeken aan het Yasukuni-tempel, waar naast gewone oorlogsslachtoffers ook oorlogsmisdadigers en de verantwoordelijken voor de wrede kolonisering van China, Korea en het grootste deel van Zuidoost-Azië door Japan worden herdacht. China reageerde bij elk bezoek woedender.

“De situatie moet snel veranderen”, zegt professor Inoguchi. En misschien hangt de verandering al in de lucht. De Amerikaanse regering riep Tokio onlangs duidelijk op de angel uit het Yasukuni-conflict te halen. En de Japanse Buitenlandminister Taro Aso had eind mei in Qatar een vruchtbare ontmoeting met zijn Chinese collega Li Zhaoxing. Japan verklaarde na die ontmoeting dat het weer zachte leningen voor ontwikkelingsprojecten in China zal toestaan. Tokio had de toekenning van die leningen aan China in 2005 bevroren nadat China naar aardgas was gaan boren op de Senkaku-eilanden in de Oost-Chinese Zee. Beide landen maken aanspraak op de archipel.

De twee buitenlandministers zullen elkaar eind juli weer ontmoeten in de marge van een regionale conferentie van de Associatie van Zuidoost-Aziatische Landen (Asean) in Maleisië. Intussen heeft ook de Chinese president Hu Jintao laten horen dat hij een bezoek wil brengen aan Japan, “op een geschikt ogenblik en als de omstandigheden goed zijn.” Hu, die in 2003 president werd, had nog nooit eerder over een bezoek aan Japan gerept.

Volgens de Japanse experts hangt de verdere evolutie in hoge mate af van de opvolger van Koizumi, die in september bij interne verkiezingen in de regerende Liberale Democratische Partij worden aangeduid. De grootste kanshebber is Shuzo Abe, een conservatieve politicus maar volgens politiek analist Harumi Arima pragmatisch genoeg om de controverse rond het Yasukini-schrijn te ontmijnen.
Zijn belangrijkste tegenstander, Yasuo Fukuda, bezoekt China vaak en biedt dus nog betere perspectieven om de betrekkingen met het grote buurland te verbeteren.

Volgens Arima zullen de VS er in elk geval alles aan doen om de opvolger van Koizumi afstand te doen nemen van diens Yasukini-gewoonten. De VS hebben Japan nodig om de macht van China in Azië in te dammen, maar door de controverse verliest Tokio op veel plaatsen aan invloed. Van regionale stabiliteit kan er bovendien alleen sprake zijn als er een dialoog op gang wordt gebracht tussen Japan en China.

Alle landen in Oost-Azië moeten ook met elkaar praten om een reeks territoriale geschillen op te lossen die al veel te lang aanslepen. Japen en China moeten het ook eens worden over de verdeling van de exploitatierechten op onderzeese gasvoorraden, en Japan en Zuid-Korea hebben nood aan afspraken in de visserijsector. (PD/ADR)