Oost-Europese migranten tussen wal en schip

De uitbreiding van de Europese Unie in 2004 en 2007 versterkte de voorheen al indrukwekkende migratie van de nieuwe lidstaten naar het veel rijkere westen van de EU. Om hoeveel mensen het precies gaat is niet bekend, maar volgens sommige schattingen kreeg Groot-Brittannië alleen al tussen 2004 en 2008 een miljoen Polen binnen. Van de nog geen vier miljoen inwoners van Litouwen werken er inmiddels 400.000 in het buitenland.
 
Veel van die migranten vonden de afgelopen jaren makkelijk werk, want de Europese economie groeide voorspoedig. Ierland, Groot-Brittannië, Zweden en Spanje, landen die nauwelijks beperkingen opleggen aan de instroom van migranten uit de nieuwe lidstaten, hebben een flink deel van hun groei aan die extra arbeidskrachten te danken. Intussen begonnen sommige Oost-Europese landen campagnes op te zetten om een deel van hun migranten weer naar huis te halen, want door hun nog snellere groei kregen ze zelf ook last van krapte op hun arbeidsmarkt.

Ongewenst

Maar door de internationale economische crisis zijn de meest flexibele werknemers van Europa opeens nergens meer gewenst. Uitgerekend in Groot-Brittannië en Spanje, twee landen die veel migranten hebben opgenomen, stijgt de werkloosheid heel snel. Migranten behoren er tot de werknemers die het snelst getroffen worden door ontslagen. Maar de uitwijkelingen zijn ook niet meer nodig zijn in hun herkomstlanden, waar de economie zwaar sputtert.

Het Britse onderzoeksbureau Capital Economics schatte in maart dat alle Oost-Europese economieën dit jaar zullen krimpen, van 3 procent in Polen tot 15 procent in de Litouwen en Letland. In Polen, de grootste economie in de regio,  zou dat het werkloosheidscijfer kunnen opdrijven tot 15 procent.

“De situatie is erg somber, en voor veel migranten zit er niet meteen beterschap in”, concludeert Zora Butorova, een analist van het Instituut voor Openbare Aangelegenheden in het Slovaakse Bratislava. “Veel migranten hebben nuttige vaardigheden en kennis verworven, maar er is gewoon geen werk.”  

Bedrijven in Bulgarije zetten al fors het mes in hun personeelsbestand. In december gingen er 15.000 banen veloren in de metaalsector, de mijnbouw en de textielnijverheid. De regering zegt dat ze terugkeerders aan werk zal proberen te helpen door openbare bouwprojecten.

In Roemenië verwacht de regering dat meer dan een derde van de drie miljoen Roemenen die in het buitenland leven, zal terugkeren. Experts vrezen dat de voormalige migranten erg moeilijk aan werk zullen raken.

Discriminatie

Terugkeerders in Polen klagen over discriminatie. Jacek Marcin, een 27-jarige bouwvakker uit Krakau, keerde in maart naar Polen terug na drie jaar in Groot-Brittannië te hebben gewerkt. Hij zegt dat hij daar op een bepaald moment meer dan 2500 euro per maand verdiende, maar dat hij de laatste maanden maar een tiende van dat bedrag kon bijeenkrijgen.

Toen de Britse economie eind vorig jaar in de problemen kwam, begon Marcin te overwegen naar Polen terug te keren. “Mijn vrienden zeiden dat er heel veel werk was. Maar nu is het hier al even erg als in Groot-Brittannië. Als er baan vrij komt, zijn er honderden kandidaten. En er zijn bazen die je bij het sollicitatiegesprek op de korrel nemen omdat je in het buitenland hebt gewerkt. Alsof ze je willen straffen omdat je meer hebt verdiend dan zij.”

Butorova van het Slovaakse Instituut voor Openbare Aangelegenheden acht het goed mogelijk dat de problemen sommige migranten die nu terugkeren naar Oost-Europa, binnen afzienbare tijd aanzetten weer naar het buitenland te trekken. “Ze hebben ooit de moed opgebracht, en ze kunnen er zeker opnieuw voor kiezen.”

Migranten die nog niet zijn teruggekeerd, zullen misschien toch maar proberen de crisis in hun nieuwe thuislanden uit te zingen. Uitkeringen zijn hoger in West- dan in Oost-Europa. In Groot-Brittannië hebben Oost-Europeanen na 12 maanden recht op alle uitkeringen waarop Britse werknemers aanspraak kunnen maken.