Oostzuid. Het vroegere Oostblok
Het einde van de koude oorlog heeft een diepe invloed gehad op de globale inkomensverdeling. Tot vóór kort werden Oost-Europa en de Sovjetunie beschouwd als een onderdeel van het ontwikkelde ‘Noorden’, met een peil van materiële consumptie, opvoeding, gezondheid en wetenschappelijke ontwikkeling dat in grote trekken vergelijkbaar was met dat van de OESO-landen. Het gemiddeld inkomen mocht over het algemeen dan al lager liggen, westerse onderzoekers erkenden de verwezenlijkingen van de Oostbloklanden, vooral inzake gezondheid en opvoeding.
Liesbet Walckiers . 1 oktober 2000
Verpauperd als gevolg van de door het IMF gesponsorde hervormingen, zijn de landen van het vroegere socialistische blok nu door de Wereldbank ingedeeld bij de ‘ontwikkelingseconomieën’, naast de ‘lage-‘ en ‘middeninkomens’landen van de Derde Wereld. De Centraal-Aziatische republieken staan samen met Syrië, Jordanië en Tunesië in de categorie ‘lagere-middeninkomens’, terwijl de Russische Federatie zich in de buurt van Brazilië bevindt.
Die verschuiving weerspiegelt de afloop van de koude oorlog en het onderliggend proces van ‘tiermondisering’ in Oost-Europa en de vroegere Sovjetunie.
Michel Chossudovsky
Het concept Derde Wereld had zin in de politiek van de jaren zestig. In de jaren tachtig raakte het gemarginaliseerd en in de jaren negentig stierf het helemaal af. Maar de realiteit waar het begrip naar verwijst, bestaat nog en op een manifestere wijze dan vroeger. De kortstondige context waarin het is ontstaan -de koude oorlog- is verdwenen. Maar de nieuwe context die ervoor in de plaats is gekomen heeft de ware vragen verduidelijkt: de ontzettende polarisatie van de kapitalistische wereldeconomie en haar structurele crisis, die ons voor historische keuzes plaatsen.
Immanuel Wallerstein
In zijn toespraak tot de leden van het parlement, in juli 2000, sprak de Russische president Wladimir Poetin onheilspellende taal. ‘Rusland, zo waarschuwde hij, dreigt een derdewereldland te worden , als het niet het ritme opvoert van zijn structurele en politieke hervormingen’.
Je hoort het woord steeds vaker vallen wanneer het gaat over de landen van het vroegere Oostblok: Derde Wereld. En inderdaad, de sociaal-economische realiteit vertoont er toenemende trekken van wat wij plegen ‘Derde Wereld’ te noemen. Denk maar aan de groeiende dualisering van de maatschappij, het verdwijnen van een aantal sociale vangnetten, de privatisering –en bijgevolg het onbetaalbaar worden- van openbare voorzieningen zoals onderwijs en gezondheidszorg.
Het NoordZuid Cahier vroeg een aantal auteurs die, vanuit hun verschillende invalshoeken, vertrouwd zijn met de regio, te peilen naar mogelijke tekenen van wat we bij gebrek aan beter ‘tiersmondisering’ of ‘verderdewereldlijking’ hebben genoemd. Uit de ruimere analyse van het gebied, maar ook uit de beschrijving van de landen die we er als test cases hebben uitgepikt, blijkt alvast hoe voorzichtig je met dit soort van veralgemeningen moet zijn. Al was het maar 1) omdat de term Derde Wereld zo’n divers geheel omspant dat niet duidelijk is waarmee je moet vergelijken (hoort Azië daar nog bij? Wat heeft Afrika gemeen met Latijns-Amerika? Mag je Chili in dezelfde pot steken als Nicaragua of Haïti?) en 2) omdat het vroegere Oostblok zelf ook een mozaiek is van de meest uiteenlopende realiteiten. Het enige echt gemeenschappelijke punt van al die landen was hun sterk gecentraliseerde staatseconomie, hun verwijzing naar het communisme als te verwezenlijken ideaal en daardoor hun afhankelijkheid van Moskou. Voor het overige bestond er, ook tijdens de koude oorlog, een wereld van verschil tussen zeg maar Tsjecho-Slowakije en Oezbekistan. Maar de verschillen waren toegedekt door die ene benaming: het Oostblok. Sinds de val van de Berlijnse muur is gebleken hoe weinig dat gebied, ook toen al, ‘één blok’ was.
Wordt het vroegere Oostblok de nieuwe Derde Wereld? Een complexe vraag, waarop het antwoord alleen maar genuanceerd kan zijn.
Liesbet Walckiers is hoofdredacteur van het NoordZuid Cahier
Die verschuiving weerspiegelt de afloop van de koude oorlog en het onderliggend proces van ‘tiermondisering’ in Oost-Europa en de vroegere Sovjetunie.
Michel Chossudovsky
Het concept Derde Wereld had zin in de politiek van de jaren zestig. In de jaren tachtig raakte het gemarginaliseerd en in de jaren negentig stierf het helemaal af. Maar de realiteit waar het begrip naar verwijst, bestaat nog en op een manifestere wijze dan vroeger. De kortstondige context waarin het is ontstaan -de koude oorlog- is verdwenen. Maar de nieuwe context die ervoor in de plaats is gekomen heeft de ware vragen verduidelijkt: de ontzettende polarisatie van de kapitalistische wereldeconomie en haar structurele crisis, die ons voor historische keuzes plaatsen.
Immanuel Wallerstein
In zijn toespraak tot de leden van het parlement, in juli 2000, sprak de Russische president Wladimir Poetin onheilspellende taal. ‘Rusland, zo waarschuwde hij, dreigt een derdewereldland te worden , als het niet het ritme opvoert van zijn structurele en politieke hervormingen’.
Je hoort het woord steeds vaker vallen wanneer het gaat over de landen van het vroegere Oostblok: Derde Wereld. En inderdaad, de sociaal-economische realiteit vertoont er toenemende trekken van wat wij plegen ‘Derde Wereld’ te noemen. Denk maar aan de groeiende dualisering van de maatschappij, het verdwijnen van een aantal sociale vangnetten, de privatisering –en bijgevolg het onbetaalbaar worden- van openbare voorzieningen zoals onderwijs en gezondheidszorg.
Het NoordZuid Cahier vroeg een aantal auteurs die, vanuit hun verschillende invalshoeken, vertrouwd zijn met de regio, te peilen naar mogelijke tekenen van wat we bij gebrek aan beter ‘tiersmondisering’ of ‘verderdewereldlijking’ hebben genoemd. Uit de ruimere analyse van het gebied, maar ook uit de beschrijving van de landen die we er als test cases hebben uitgepikt, blijkt alvast hoe voorzichtig je met dit soort van veralgemeningen moet zijn. Al was het maar 1) omdat de term Derde Wereld zo’n divers geheel omspant dat niet duidelijk is waarmee je moet vergelijken (hoort Azië daar nog bij? Wat heeft Afrika gemeen met Latijns-Amerika? Mag je Chili in dezelfde pot steken als Nicaragua of Haïti?) en 2) omdat het vroegere Oostblok zelf ook een mozaiek is van de meest uiteenlopende realiteiten. Het enige echt gemeenschappelijke punt van al die landen was hun sterk gecentraliseerde staatseconomie, hun verwijzing naar het communisme als te verwezenlijken ideaal en daardoor hun afhankelijkheid van Moskou. Voor het overige bestond er, ook tijdens de koude oorlog, een wereld van verschil tussen zeg maar Tsjecho-Slowakije en Oezbekistan. Maar de verschillen waren toegedekt door die ene benaming: het Oostblok. Sinds de val van de Berlijnse muur is gebleken hoe weinig dat gebied, ook toen al, ‘één blok’ was.
Wordt het vroegere Oostblok de nieuwe Derde Wereld? Een complexe vraag, waarop het antwoord alleen maar genuanceerd kan zijn.
Liesbet Walckiers is hoofdredacteur van het NoordZuid Cahier
Maak MO* mee mogelijk.
Word proMO* net als 2790 andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.
Meer verhalen
-
Analyse
-
Opinie
-
Nieuws
-
Nieuws
-
Opinie
-
Extra