Op één na langste rivier in Zuid-Amerika bedreigd

De Paraná ontspringt in het zuiden van Brazilië en vloeit 3.600 kilometer door Paraguay en Argentinië, vooraleer hij uitmondt in het estuarium van de Rio de la Plata tussen Argentinië en Uruguay. Maar de machtige rivier is er slecht aan toe. Het waterpeil daalt door enorme dammen stroomopwaarts, die het water vasthouden en meren en zijarmen van de rivier droog zetten. Stroomafwaarts lijden de visbestanden verder onder de intensieve visserij van bedrijven die enorme hoeveelheden jonge exemplaren vangen voor de export. De markt vraagt jonge vissen die klein genoeg zijn om op een bord te passen, maar die vissen hebben zich nog niet kunnen voortplanten.
Olga Ledesma woont in Puerto Reconquista, een dorpje aan de oever van de rivier, zo’n 480 km ten noorden van Buenos Aires. Elk jaar wordt daar het nationale visserskampioenschap gehouden, een goede graadmeter voor de staat van de rivier. Tijdens de eerste editie in 1987 visten de deelnemers in water dat 4,8 meter diep was. Nu, twintig jaar later, is het water nog amper 2,5 meter diep.
In het dorpje leven ongeveer drieduizend mensen in armoedige huizen, zonder drinkwatervoorziening of riolering. Ze proberen rond te komen van de visvangst. De Fundación Proteger, een milieuorganisatie in de provincie Santa Fe, werkt samen met de lokale inwoners om studie op te stellen over de kleinschalige visserij, de grootte van de visbestanden en de vismethodes.
De mensen in Puerto Reconquista kennen de bedreigingen voor hun kostwinning goed: de dammen, industriële visserij en zelfs sportvissers. “De belangrijkste oorzaak voor de crisis bij de vissers is het gebrek aan een beleid”, zegt biologe Julieta Peteán, hoofd van het Programma voor Water, Draslanden en Visserij van Proteger. De regeringen van de provincies waardoor de Paraná stroomt “nemen geïsoleerde maatregelen, maar er zijn geen voorstellen voor een breed beheer van de rivier”. Ze klaagt dat de dammen stroomopwaarts het waterpeil zo zouden moeten aanpassen dat het lijkt op de natuurlijke niveaus.
Uit een studie van bioloog Norberto Oldani zijn de Braziliaans-Paraguayaanse Itaipúdam en de Argentijns-Paraguayaanse Yacyretádam, verantwoordelijk voor het verdwijnen van 44 procent van de voortplantingsgebieden van de surubí, de belangrijkste lokale vissoort. “Zijarmen die vroeger zo’n veertig meter lang waren, zijn nu gekrompen tot amper vijf meter”, vertelt Víctor López in het vissersstadje Puerto Vilela. De zijarmen zijn belangrijke kweekgebieden voor veel vissoorten. Ook de stroming van de rivier is veranderd. “Nu het water minder snel stroomt, vormen zich zandbanken die loop van de rivier veranderen.”

Industriële en recreatieve visserij

De industriële visserij die tien jaar geleden ontstond, vormt zo mogelijk een nog grotere bedreiging voor het ecosysteem. De sábalo, een vis die een sleutelrol speelt in de voedselketen, is bijna uitgeroeid. De provinciale overheid reageert met steeds langere moratoria op bepaalde vissoorten en trekt steeds meer licenties in van lokale, kleinschalige vissers. Ledesma’s volwassen zonen raakten allebei hun licentie kwijt en kunnen nu nog enkel samen met hun moeder vissen.
Intussen kunnen vrachtwagens vol jonge sábalo ongehinderd door het land rijden op weg naar internationale markten. “In de zeldzame gevallen dat zo’n vrachtwagen gestopt en doorzocht werd, raakte de zaak verloren in de bureaucratie en werd nooit een boete betaald”, zegt Jorge Cappato van Proteger.
Ook sportvissers maken het de lokale bevolking steeds moeilijker. Ze hebben een rechtszaak aangespannen die de lokale commerciële visserij moet verbieden, omdat die nefast zou zijn voor de visbestanden. Daarom hebben de lokale vissers een vereniging opgericht om hun rechten te beschermen. “Voor ons zijn de afmetingen van de vis heilig”, zegt Roberto Flores, de voorzitter van de vereniging. “We willen helemaal geen subsidies om ons door de periodes te helpen waarin vissen verboden is. We willen het hele jaar door kunnen vissen, met respect voor de grootte van de gevangen dieren”. Flores en zijn collega’s gebruiken netten met grote mazen waarmee enkel de grote, volwassen dieren gevangen worden die zich al hebben voortgeplant. Ze stellen voor om niet te vissen in het weekend of in vakanties, wat neerkomt op een sperperiode van in totaal negentig dagen, maar uitgespreid over het hele jaar.