Opheffing VN-embargo wordt moeizaam onderhandelingsproces - analyse

In een soort overwinningstoespraak riep Bush deze week op tot de opheffing
van het twaalf jaar oude VN-embargo tegen Irak. Nu het land ‘bevrijd’ is,
dient zo snel mogelijk een einde gemaakt aan de economische sancties. De
Amerikaanse president wil naar eigen zeggen het lijden van de Iraakse
bevolking verzachten, maar lijkt vooral de belangen te verdedigen van de
Amerikaanse oliemaatschappijen. Die kijken begerig naar de enorme Iraakse
olievoorraden - meer dan 112 miljard vaten - die taboe blijven zolang de VN
de sancties niet opheffen. De VN-resoluties bepalen immers expliciet dat de
sancties enkel kunnen worden opgeheven wanneer de VN-wapeninspecteurs - en
dus niet de VS - verzekeren dat Irak geen wapens voor massavernietiging
heeft.

Volgens diplomaten, VN-topmedewerkers en Midden-Oostenexperts zal de
Amerikaanse lobby in de VN-Veiligheidsraad echter opnieuw veel tegenstand
ondervinden. De vijftien leden zijn het oneens over een snelle opheffing van
de sancties. De plotse ommezwaai van de VS wordt argwanend bekeken: niemand
lijkt het ‘nieuwe altruïsme’ te slikken. Frankrijk, Rusland en Duitsland, de
drie permanente leden die zich eerder al verzetten tegen de oorlog, zijn om
twee redenen tegen de opheffing : Bagdad is nog steeds onder Amerikaanse
bezetting, en een snelle opheffing zou de oorlog legitimeren. Bovendien
zouden de VN-leden de controle verliezen over de miljarden dollars van het
‘olie-voor-voedsel’-programma, dat de gevolgen van de sancties voor de
Iraakse bevolking moet verzachten. Rusland neemt het scherpste standpunt in.
Na een vergadering met de Franse president Chirac en de Duitse kanselier
Schröder in Sint-Petersburg waarschuwde de Russische president Poetin vorige
week voor een nieuw soort kolonialisme waarbij de VS de eigen vorm van
democratie opleggen aan landen die daar helemaal niet geschikt voor zijn.

Stephen Zunes, houder van de leerstoel van het Peace and Justice Studies
Programme aan de Universiteit van San Francisco, beschouwt de aangekondigde
botsing als een eerste uiting van het legitimiteitprobleem van het nieuwe
Iraakse regime. Als de VS blijven weigeren de VN de hoofdrol te geven bij de
vorming van het nieuwe Irak, zal de legitimiteit van zo’n nieuw regime
haast nihil zijn: de internationale gemeenschap zal de nieuwe leiders -
terecht of onterecht - als Amerikaanse marionetten beschouwen.

Veel waarnemers verwachten dus een herhaling van de recente politieke
confrontatie: de VS en het VK tegen de andere leden van de Veiligheidsraad.
Dat scenario zou kunnen omslaan als de grote mogendheden samenzweren om hun
belangen in Irak veilig te stellen, zonder oog voor de belangen van de
Irakezen. Het stemgedrag van Rusland, Duitsland en Frankrijk inzake
opheffing van de sancties zou dan afhangen van de Amerikaanse bereidheid om
de zeer lucratieve Iraakse olie- en reconstructiecontracten netjes te
verdelen.

Jim Paul, de directeur van het Global Policy Forum, gelooft niet dat de
uitkomst van de VN-onderhandelingen te voorspellen is. Daarvoor is de
Veiligheidsraad veel te verdeeld en verlamd. Volgens Paul zullen
onderhandelingen over opheffing van de sancties in elk geval erg lang duren
omdat de leden het proces willen controleren: dit is hét moment om hun
stem ten gelde te maken en extra Amerikaanse toegevingen af te dwingen.