[opinie] De moslimvrouw wordt onderdrukt. Wie zegt dat?

De moslimvrouw wordt onderdrukt. Of ze nu in Brussel, Parijs of Kandahar woont, ze wordt gesluierd, besneden en –als ze overspel pleegt– gestenigd. De verantwoordelijke is gekend, dat is de islam. Weg met de islam en alle problemen worden opgelost. Zelfs kinderen van de kleuterschool kunnen je dat vertellen.
‘Onnozele’ progressieve intellectuelen hebben zich al een tijdje verslagen verklaard. ‘Wij hebben verloren’, titelde Tom Naegels zijn column in de Standaard van 2 februari over de zinloosheid van een nieuw debat over de hoofddoek. En de meisjes van BOEH! (Baas over Eigen Hoofd) verklaren op hun website dat ze de discussie meer dan beu zijn. En toch flakkert het debat over de moslimvrouw en haar hoofddoek telkens weer op.

Die hardnekkige “bezorgdheid” is niet nieuw. Ook in het verleden waren het vooral blanke mannen die zich zorgen maakten over de situatie en de kledij van de vrouw. Lord Cromer, de Britse hoofdconsul in Egypte tussen 1883 en 1907, vond de emancipatie van de Egyptische vrouw een belangrijke zaak en riep op de gezichtsluier af te schaffen. In haar boek Women and Gender in Islam van 1992 analyseert de Egyptisch-Amerikaanse Leïla Ahmed hoe imperialistische mannen die allesbehalve feministisch waren –Lord Cromer was in Engeland tegen stemrecht voor vrouwen– het feminisme gebruikten om de gekoloniseerde mannen aan te vallen en de minderwaardigheid van hun cultuur aan te tonen.

Sociologe en antropologe Nacira Guénif-Souilamas, medeauteur van het boek Les feministes et le garçon Arabe, plaatst het huidige discours in een bredere tendens waarin de confrontatie tussen het Westen en het Oosten centraal staat. Ook zij zegt dat het emancipatiediscours zijn oorsprong vindt in de kolonisatieperiode. Dat discours werd afgezwakt door de ontmanteling van de oude kolonies, maar komt nu heel sterk en krachtig terug. Het verhaal dat vandaag de boventoon voert in de media en het maatschappelijk debat is slechts een subtiele variant van het brutale discours over goed en kwaad, over de botsing van de beschavingen, over de incompatibiliteit van de islam met het Westen, en over de Andere en het terrorisme.

Net als vroeger wordt vandaag de stem van de moslimvrouw amper gehoord. Want als de moslimvrouw naar buiten treedt, dan is het meestal om de hoofddoek te verdedigen. Sociologe Nadia Fadil verwees in een van haar eerste opiniestukken naar het verlammende effect van de “emancipatiedrang” van blanke mannen. Alleen wie verder wil kijken dan de lange opiniebijdragen van de blanke mannen, ziet dat er een enorme emancipatiebeweging bezig is. Het is om die reden dat ik aan het boek Dolle Amina’s. Feminisme in de Arabische wereld ben begonnen. Ik wou eindelijk weten wat de moslimvrouwen zelf te zeggen hebben en hoe ze hun emancipatiestrijd voeren.

Of ze nu in Parijs of Brussel wonen, of ze vanuit de seculiere logica of vanuit hun geloofsovertuiging vertrekken, moslimvrouwen zijn erin geslaagd instrumenten te ontwikkelen om aan de gijzeling te ontsnappen, om voor vrouwenrechten te strijden zonder in de val van de islamofobie te trappen. Ze doen dat door het feminisme aan het antiracisme te koppelen, door de patriarchale verhoudingen van de religie en de cultuur los te maken en door de problemen niet te ontkennen maar ze juist op een ludieke manier aan te pakken.
Dolle Amina’s. Feminisme in de Arabische wereld door Samira Bendadi wordt uitgegeven door Manteau. Voorstelling op 5 oktober, op Het Andere Boek