OPINIE: De toekomst van het bondgenootschap

Vuurwerk, champagne, trompetgeschal. Volgend jaar viert de Navo zijn zestigjarig bestaan. Volgens Secretaris-Generaal Jaap de Hoop Scheffer vormen verjaardagen het ideale moment om vooruit te blikken. Lees: tegen de volgende Navo-top, die in april 2009 symbolisch op de Frans-Duitse grens georganiseerd wordt, zal de Navo zich hoogstwaarschijnlijk uitspreken over zijn nieuwe rol binnen de veiligheidsarchitectuur van de wereld.
Bij de oprichting van het bondgenootschap –met de hete adem van de Sovjetunie in de nek en de herinnering van de Tweede Wereldoorlog vers in het geheugen– was de rol van de Navo nog eenduidig. De twaalf landen die in april 1949 het Verdrag van Washington ondertekenden, hadden collectieve zelfverdediging voor ogen. Een gewapende aanval tegen een van de twaalf bondgenoten zou beschouwd worden als een aanval tegen hen allen.
Maar de tijden veranderen. Na de val van het IJzeren Gordijn kwam de Navo in een regelrechte identiteitscrisis terecht. Nu het “rode gevaar” was geweken, moest de militaire alliantie op zoek naar een nieuwe bestaansreden. Conflictbeheersing bracht de oplossing.
Met goedkeuring van de VN stuurde de Navo in het midden van de jaren negentig een robuuste troepenmacht naar de woelige Balkan om de etnische conflicten een halt toe te roepen en de stabiliteit te herstellen.
Heel was controversiëler was het optreden van de Navo in februari 1999, toen het zonder goedkeuring van de VN-Veiligheidsraad Joegoslavië 78 dagen lang bestookte met luchtbombardementen. Rusland en China spraken hun ongenoegen uit en het beeld van de Navo als politieman van de wereld doemde op.
Nog een grote operatie volgde na 9/11. Op basis van een VN-resolutie stuurde de Navo troepen naar Afghanistan om de taliban te verjagen en stabiliteit te brengen. Bijna zeven jaar later heeft de Navo nog altijd 47.000 troepen in het land gestationeerd en is het tot het besef gekomen dat je met militaire middelen alleen een land niet op de been kan brengen. Maar wat belangrijk is in het licht van de veranderende rol van de Navo: de eerste echte out of area operation was een feit.
In 1991 en 1999 legde het bondgenootschap zijn gewijzigde takenpakket vast in een Strategisch Concept. Zo een document komt niet in de plaats van het oprichtingsverdrag, maar bepaalt aan de hand van de geostrategische context de doelstellingen van de organisatie. De Hoop Scheffer wilde graag op de zestigste verjaardag uitpakken met een nieuw Strategisch Concept, maar gezien de huidige timing lijkt dat wishful thinking.
Wel is op de recente Navo-top in Boekarest afgesproken om volgend jaar in Straatsburg en Kehl een “Verklaring over de Alliantie van de Veiligheid” aan te nemen. Die moet de krijtlijnen uitzetten voor een nieuw Strategisch Concept, dat tegen 2011 op tafel kan liggen.
Maar nu concreet: hoe ziet de Navo zijn eigen toekomst? Op een lezing in Brussel midden maart lichtte De Hoop Scheffer alvast een tipje van de sluier op. Klimaatverandering, energieveiligheid, cyberoorlogen en de strijd tegen terrorisme, dat zijn de nieuwe veiligheidsuitdagingen die de globalisering met zich meebrengt. Diplomaten, denktanks, militaire experts, academici en kabinetten bezinnen zich in de komende maanden over de vraag of de Navo zich (nog meer) met die thema’s moet gaan bezighouden.
Los van de uitdagingen op het vlak van veiligheid zelf, zal vooral de relatie tussen de Navo en Rusland, de EU en de VN bepalend zijn voor de toekomst van het bondgenootschap.
‘Een genormaliseerde relatie met Moskou zou het beste verjaardagsgeschenk voor de Navo zijn’, was in Boekarest in de wandelgangen te horen. De expansiedrang van de Navo en de plannen voor een raketschild hebben kwaad bloed gezet in het Kremlin. De Navo is het voorbije decennium uitgegroeid tot een alliantie van zesentwintig bondgenoten, waaronder zelfs ex-Sovjetrepublieken zoals de Baltische Staten. Dat moet in Moskou pijn hebben gedaan.
Op de recente top in Boekarest kregen daarenboven Albanië en Kroatië groen licht en zetten Macedonië, Bosnië-Herzegovina, Montenegro, Georgië en Oekraïne een stapje dichter richting toetreding. Tot groot ongenoegen van Poetin. Over de plannen voor een Navo-raketschild toonde de Russische president zich iets inschikkelijker, al is ook dat dispuut nog lang niet van de baan. Benieuwd hoe zijn opvolger, Dmitri Medevedv, de Navo-Rusland-dialoog zal verderzetten.
Dan de Europese Unie. Die is sinds 2003 zelf uitgegroeid tot een militaire speler op wereldvlak. Op een paar jaar tijd lanceerde de EU militaire operaties in Macedonië, Congo, Bosnië, Darfoer en Tsjaad. Er kwam een Europees Defensieagentschap, snel inzetbare gevechtseenheden en zelfs een eigen, klein operationeel hoofdkwartier. Het Verdrag van Lissabon, dat tegen eind 2008 door alle EU-lidstaten geratificeerd moet worden, breidt die defensiebevoegdheden nog verder uit.
Waar de VS aanvankelijk erg weigerachtig stonden tegenover een zelfstandig Europees defensiebeleid, liet president Bush zich in Boekarest alvast positief uit over de verdere militaire integratie van Europa. Nu kan het spel van geven en nemen beginnen. Frankrijk stuurt extra troepen naar Afghanistan en laat weten opnieuw in de militaire structuur van de Navo te willen stappen. In ruil wil Sarkozy graag een autonome capaciteit voor het leiden en voorbereiden van Europese militaire operaties. Meer EU in ruil voor meer Navo dus.
Eén zaak heeft Schuman alleszins voor op Evere: de EU kan naast militaire middelen ook een volledig civiel instrumentarium ontplooien –en dat is onmisbaar na een interventie, zoals de Navo elke dag opnieuw in Afghanistan ondervindt. Positief is alvast dat de Navo in zijn Boekarest-slotverklaring de waarde van ‘een sterkere en meer slagvaardige Europese defensie’ erkent.
Tot slot nog de VN. Verwacht wordt dat De Hoop Scheffer tijdens een bezoek aan het VN-hoofdkwartier in New York in mei of juni een document gaat ondertekenen over de relatie tussen de VN en de Navo. In Boekarest herhaalde het bondgenootschap in ieder geval dat ‘de primaire verantwoordelijkheid voor het behoud van internationale vrede en veiligheid bij de VN Veiligheidsraad ligt.’
Wat de uitkomst van de discussie over de toekomst van de Navo ook zij, aan één fundamenteel principe mag niet geraakt worden: geen Navo-soldaat de Noord-Atlantische grens over zonder toestemming van de Veiligheidsraad.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Over de auteur

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.