Opkomst van de Afrikaanse leeuwen

Jacob Zuma en Jonathan Goodluck, de presidenten van Zuid-Afrika en Nigeria, vinden niet dat investeren in Afrika avontuurlijker of risicovoller is dan elders in de wereld investeren. Samen met zeven andere Afrikaanse staats- en regeringsleiders en een batterij zakenlieden, bankiers en ministers onderstreepten zij met hun talrijke aanwezigheid op het Wereld Economisch Forum in Davos begin 2013 het groeiende belang van het continent voor de wereldeconomie.

Eindhalte

De Afrikaanse leiders en zakenlui zijn niet de enigen die de loftrompet steken over de Afrikaanse groei. Ze krijgen heel wat bijval in westerse media, die aan het thema speciale uitgaven hebben gewijd. In december 2011 bracht het toonaangevende weekblad The Economist een coververhaal over Africa rising. Het Britse financiële magazine Moneyweek kopte eind oktober 2012 Booming Africa. In tijden van economische en financiële crisis in de Verenigde Staten en Europa prijzen ze Afrika aan als de nieuwste droombestemming voor investeerders die waar voor hun geld willen.

In The Fastest Billion, een wervend afro-optimistisch uitgave van de investeringsbank Renaissance Capital, stelt coauteur Robertson dat Afrika de nieuwste en laatste fase is in een economische transformatie die tweehonderd jaar geleden van start ging. De auteurs voorzien dat Afrika’s huidige bnp van 1,5 biljoen euro tegen 2050 tot een slordige 21,5 biljoen euro zal groeien.

Ook consultancybureau McKinsey Global Institute bracht in 2010 een jubelend rapport over het Afrikaanse mirakel. Het benadrukte onder meer de stijgende koopkracht en verstedelijking van de Afrikanen, en het feit dat zestig procent van de onontgonnen vruchtbare gronden wereldwijd zich in Afrika bevinden.

De Afrikaanse groei is in de eerste plaats te danken aan de opmerkelijke stijging van de grondstofprijzen en de groeiende vraag vanuit opkomende landen zoals China, India en Brazilië. Optimisten geloven dat de Afrikaanse groei zal aanhouden, ook als de prijzen opnieuw zouden dalen. Verschillende Afrikaanse landen zijn immers hun economieën actief aan het diversifiëren en halen groei uit telecommunicatie, het bankwezen of toerisme. Bovendien zetten heel wat Afrikaanse landen via wetgevende initiatieven een gunstig investeringsklimaat op. Met de gezondheid en de onderwijsgraad van de Afrikanen gaat het intussen ook in de goede richting. Afrika’s grootste troef ten slotte is de jonge en snelgroeiende bevolking. Volgens McKinsey zal tegen 2040 een op de vijf jongeren in Afrika wonen. Het continent zal de grootste arbeidsreserve ter de wereld hebben.

Kanttekeningen bij een opmerkelijke groei

Niet iedereen gaat mee in de goednieuwsshow over de Afrikaanse groei. Weinigen contesteren de cijfers op zich. De kanttekeningen worden geplaatst bij de oorsprong en de houdbaarheid van de groei. Bij de twintig snelst groeiende landen in 2013- 2017, opgelijst door de financiële website Business Insider op basis van cijfers van het IMF, zitten er elf Afrikaanse landen. Vele hebben hun opmerkelijke groei vooral te danken de ontdekking of ontginning van grondstoffen. Zo tekenen cijfers van de Wereldbank voor 2012 een groeispurt op van 25 procent voor Sierra Leone, gelinkt aan de ontdekking van goudmijnen in het land en de mogelijkheid tot export na jaren van conflict. Zowel de sceptici als de optimisten wijzen op het belang van politieke stabiliteit om economische groei een duurzame kans te geven.

De enthousiasten bedienen zich vooral van cijfers zoals die van de ngo Freedomhouse, die politieke vrijheden en verkiezingen in kaart brengt, om te tonen dat het de goede richting uitgaat. Het conflict in Mali, jarenlang geroemd als een oase van democratie, toont echter dat een vreedzame machtsoverdracht geen garantie is voor stabiliteit. Sceptici wijzen daarom op het belang van herverdeling en economische groei. Die moeten de massa uit de armoede trekken en aan het werk zetten –anders wordt het bevolkingsdividend (de groeiende Afrikaanse bevolking) vooral een bron van conflict.

Volgens de denktank Global Pacific leeft zeventig procent van de Afrikanen nog steeds met minder dan 1,5 euro per dag. Met ruwe groeicijfers die reëel zijn en een visie op Afrika die langzaam maar zeker van richting verandert, ligt de uitdaging voor Afrikaanse landen in het nemen van visionaire politieke beslissingen zodat de winst tot bij de bevolking komt.