Oppositie Jordanië demonstreert, maar blijft verdeeld

Honderden mensen komen uit de Al Husseini-moskee, na het middaggebed, op een warme vrijdagmiddag. In een compacte stoet lopen ze achter een auto met daaraan een spandoek van het Islamitische Actiefront, de Jordaanse tak van de Moslim Broederschap.

“Met ons bloed en onze ziel offeren we onszelf voor Jordanië”, roept de menigte. Het protest is een wekelijkse gebeurtenis geworden, maar is relatief vreedzaam gebleven. “De demonstranten voeren hun acties langzaam op, met slogans die iedere dag wat gedurfder worden”, zegt Mohamad Masri, politiek wetenschapper in het Centrum voor Strategische Studies aan de Jordaanse Universiteit.

In de straten van Amman gonst het van de geruchten over drie corruptieschandalen, bij het staatsbedrijf Mawared, dat in grondstoffen doet, bij de illegale licentie van een casino aan de Dode Zee en in de Jordaanse Olieraffinaderij.

Gefragmenteerd

“Helaas hebben de protesten nog geen momentum weten te krijgen”, zegt  Tareq Zureikat, een activist. “De oppositie is gefragmenteerd. Verschillende groepen hebben te verschillende grieven. De beweging voor democratie bestaat uit tribale Jordaniërs, linkse mensen en Moslimbroeders, en de autoriteiten weten daar goed op in te spelen.

Volgens de International Crisis Group zijn verschillende demonstraties aangevallen door individuen die met slogans verdeeldheid probeerden te zaaien om “anti-Palestijnse gevoelens aan te wakkeren, of in sommige gevallen rivaliteit probeerden stoken tussen stammen”.

Palestijnse Jordaniërs zijn in 1948 uit Palestina gevlucht en vormen 30 procent van de bevolking. Ze zijn heel zichtbaar in de private sector in de steden. De Moslimbroeders hebben onder hen veel aanhang, maar toch hebben de Palestijnen zich grotendeels afzijdig gehouden van de demonstraties. “Ze voelen zich nog steeds gasten in dit land”, legt Masri uit.

De rivaliteit met de Jordaanse stammen is groot, maar er is ook angst voor islamitisch fundamentalisme. Afgelopen maand vielen salafisten met degens en knuppels politie aan in Zarqa, een incident dat de lokale bevolking woedend maakte.

“Er is angst dat de IAF, de enige georganiseerde groep [in de protesten], veel meer zetels wint dan hun aandeel werkelijk is als er echte verkiezingen zouden plaatsvinden”, zegt Zureikat, die denkt dat ze 35 procent van de zetels kunnen krijgen. “Maar in dialoog met de Broederschap zou de regering een maximum aantal zetels kunnen afspreken.”

Verder zijn wetgevers nu bezig met een verbod op de oprichting van religieuze politieke partijen. Dat kan echter weer averechts werken, omdat de ontevredenheid met de monarchie op straat toeneemt.

Corruptie

Volgens Zureikat zijn er veel zaken waar de verschillende groepen het over eens zouden kunnen worden, zoals corruptie. “Dat kan onder andere worden opgelost door een scheiding der machten, een onafhankelijke rechtspraak en een eerlijke kieswet.”

Op dit moment bevoordeelt de kieswet nog de stammen boven politieke partijen, en groepsbelangen boven nationale belangen, vindt Masri. Er is vorig jaar veel ten goede gewijzigd in de grondwet — zoals een beperking van de macht van militaire rechtbanken — maar de regering reageert verder langzaam en inefficiënt op de klachten van de bevolking, terwijl ze inzet op groepstegenstellingen.

Toch is het alleen al veelzeggend dat Trans-Jordaniërs en Palestijnse Jordaniërs, ook al spreken ze niet met één stem, beide ontevreden zijn met de huidige orde, vindt Masri. “Per slot van rekening is het een van de steunpilaren van het systeem”, de tribale bevolking dus, “die nu de straat opgaat.”