Oudjes Lesotho blij met pensioen

Lesotho, een eilandje in Zuid-Afrika, is arm. 56 procent van de inwoners moet van minder dan twee dollar per dag leven, 26 procent is ondervoed, een kwart is besmet met HIV. Aids maakt ook dat het land veel oudere mensen telt die de zorg voor hun kleinkinderen over moeten nemen, omdat de ouders overleden of ziek zijn. Tot voor twee jaar kregen deze grootouders geen enkele steun, maar twee jaar geleden veranderde dat.

Vijftien euro per maand lijkt een peulenschil, maar de 82-jarige Malintle Mashaile is er blij mee. Dankzij haar pensioentje hoeft deze vrouw uit Hlotse, een stadje in het noorden van Lesotho, zich niet meer zo af te beulen om eten te kopen voor zichzelf en haar ziekelijke zoon van 46.

“Ik ging van huis tot huis om de was te doen, en ze betaalden me 10 tot 20 maloti (1 tot 2 euro) per wasbeurt”, zegt Mashaile. “Op mijn leeftijd heb ik geen energie meer - ik kon niet zoveel werk verzetten. Het leven was ondraaglijk aan het worden.”

“Nu moet ik niet langer voor anderen werken. Ik ben minder gespannen omdat ik weet dat ik elke maand een inkomen heb.” Toch is het bedrag onvoldoende. Voor 15 euro kan Mashaile een zak van 12,5 kilo maïsmeel kopen, twee kilo suiker, een klein doosje thee, een kilo zout, vijf liter melk, een halve kilo waspoeder en vijf stukken zeep. Het beetje kleingeld dat ze na die maandelijkse aankoop overhoudt, gebruikt ze om het dieet iets te variëren. “Ik hou geen geld over voor gezondheidszorg voor mij of mijn zoon. Alles wordt duurder”, zegt ze.

Mapontso Petlane, een grootmoeder van 75 uit Ramapepe, een dorp op 26 kilometer van Hlotse, moet met het pensioen rondkomen voor zichzelf en haar drie schoolgaande kleinkinderen. “Ik werkte vroeger op het land van anderen en werd betaald in maïsmeel, maar ik ben te oud om op het veld te werken”, zegt ze. Van het pensioen koopt ze maandelijks 25 kilo meel, vijf liter paraffine, lucifers, zeep en zout. De rest gaat de kinderen. Lager onderwijs is gratis in Lesotho, maar voor klasuitstappen moet wel betaald worden.

“Het pensioen volstaat niet”, zegt ook zij. “Ik hoef er zelfs niet aan te denken groenten te kopen. Maar ik ben erg blij met het pensioen omdat ik niemand anders ken die je gewoon zo’n bedrag geeft.”

Het pensioensysteem heeft het leven van de dorpelingen veranderd, zegt Mamoshene Hlongwane. Hij baat de plaatselijke voedingswinkel uit, en merkt dat minder mensen om krediet vragen. “En als ze dat doen, kan ik nu gerust zijn dat ze hun schulden zullen aflossen.”

Gezinnen die meer dan één pensioen krijgen, konden investeren en hun situatie verbeteren. Hlongwane kent een ouder echtpaar dat dankzij hun dubbele pensioen tractoren heeft gehuurd om hun veld te bewerken, en zaden en meststof aan te kopen.

“Veel oudere mensen hoeven nu niet langer te bedelen”, zegt ook Mohale Letete, districtshoofd van Leribe. Maar ook hij hoopt dat het bedrag wordt opgetrokken. “De prijzen van voedsel, transport, kledij en medische zorg rechtvaardigen een verdubbeling van het pensioen. De regering zou ook moeten overwegen de leeftijdsgrens te verlagen tot 60 jaar.”

In Zuid-Afrika, Botswana en Namibië krijg je een pensioen vanaf 60 à 65 jaar, maar de regering van Lesotho koos twee jaar geleden met opzet voor een hogere leeftijdsgrens, om de kosten niet te hoog te doen oplopen. Dan nog was het Internationaal Monetair Fonds sceptisch of het hele plan betaalbaar zou zijn, zo blijkt uit een rapport van de niet-gouvernementele organisatie Southern African Regional Poverty Network. De regering heeft nu wel degelijk plannen om de minimumleeftijd te verlagen tot 65.

Ook een aantal administratieve en logistieke problemen moet worden aangepakt. Sommige ouderen kwamen niet voor op de lijsten van pensioengerechtigden, en op andere plaatsen zijn gevallen bekend van mensen die valse geboortedata opgaven of families die geld bleven ontvangen nadat de gerechtigde overleden was.

Volgens Letete is dit soort problemen makkelijk op te lossen. “Plaatselijke functionarissen moeten elke maand gegevens doorsturen naar het district dat ook de overlijdens bijhoudt. Het pensioendepartement kan dus gemakkelijk nagaan wie niet langer recht heeft op een pensioen. Ook zijn er actuele stemregisters waar je de leeftijden kan nagaan. Plaatselijke functionarissen moeten leren omgaan met moderne evoluties als pensioenstelsels.” MDG1 (ADR/PD)