Overgangsbestuur krijgt toegang tot oliemiljarden

De VN hebben al drie miljard dollar uit het olie-voor-voedselprogramma overgemaakt aan het Iraaks Ontwikkelingsfonds (IDF), een instelling onder de vleugels van de CPA. Vrijdag wordt nog eens 1,6 miljard gestort. Tegenstanders van de Amerikaanse interventie in Irak en personeelsleden van de VN die het programma opzetten en beheerden, hebben grote bedenkingen bij de overdracht.

Het olie-voor-voedselprogramma, een regeling die het VN-embargo moest verzachten dat in 1990 na de Iraakse inval in Koeweit tegen het land werd afgekondigd, liet Irak vanaf 1996 toe een beperkte hoeveelheid olie te exporteren om de import van levensmiddelen en medicijnen te financieren. De regeling leverde jaarlijks zeven tot tien miljard dollar op. Met het grootste deel van dat bedrag werden levensmiddelen aangekocht die via een netwerk van 44.000 Irakese medewerkers werden verdeeld. Naar schatting 60 procent van de Iraakse bevolking werd door die voedselhulp bereikt. De VN waren verantwoordelijk voor alle buitenlandse verrichtingen, de coördinatie van en het toezicht op het programma.

Nu zullen alle inkomsten van de Iraakse olieverkoop in de koffers van het overgangsbestuur belanden. Tegenstanders van de Amerikaanse interventie in Irak en personeelsleden van de VN die het programma opzetten en beheerden, hebben grote bedenkingen bij de overdracht.

De CPA heeft tot hiertoe nog niet bewezen dat het iets goed kan aanpakken - laat staan een programma beheren dat 25 miljoen mensen van voedselhulp voorziet, zegt Jim Jennings, de voorzitter van Conscience International. Het laat zich aanzien dat er meer kinderen honger zullen lijden en dat de veel arme Irakezen nog slechter af zullen zijn dan voordien, voorspelt Jennings. Zijn organisatie kijkt nauwlettend toe op de sociale situatie in Irak.

Volgens Jim Paul, de directeur van het Global Policy Forum uit New York, heeft het overgangsbestuur al ongeveer 5 miljard aan olie-inkomsten binnengekregen sinds zijn oprichting zes maanden geleden. Slechts 1 miljard daarvan zou naar behoren in de boekhouding van het overgangsbestuur zijn opgenomen. De Britse hulporganisatie ActionAid stelde vorige maand al dat de CPA geen rekenschap kon geven over vier miljard dollar aan olie-inkomsten. Het overgangsbestuur zelf verklaarde toen dat het Iraaks Ontwikkelingsfonds (IDF) maar 1 miljard dollar had ontvangen uit het olie-voor-voedselprogramma. Daarbij moeten 1,4 miljard dollar inkomsten geteld worden van de olieverkoop sinds mei, en 200 miljoen dollar van in beslag genomen Iraakse tegoeden. Voordat het IDF was opgericht had die laatste inkomstenbron de CPA nog eens 1,5 miljard opgeleverd.

Tegenstanders van de overdracht betwijfelen dat het overgangsbestuur de komende tijd een betere greep zal krijgen op het beheer van al dat oliegeld. Het gaat om een enorme operatie. De voorbije zeven jaar zag het personeel van het olie-vooor-voedselprogramma - 893 VN-medewerkers en 3600 Irakezen - toe op de besteding van 46 miljard dollar. Daarmee werden levensmiddelen en medicijnen aangekocht, maar ook materiaal voor de drinkwatervoorziening en stroombevoorrading. De VN financierden ook de bouw van scholen, gezondheidscentra en huizen met het geld. De VN gaan er prat op dat het programma heel efficiënt werd beheerd: slechts 2,2 procent van het oliegeld zou zijn opgegaan aan coördinatie en beheer.

De CPA zegt dat het de meeste VN-projecten die nog lopen wil voortzetten en de Iraakse medewerkers in dienst wil houden. Na verloop van tijd zullen alle initiatieven worden overgedragen aan de Iraakse autoriteiten.