Overheid verhindert terugkeer Koerdische vluchtelingen (HRW)

Aan de Koerdische opstand die het zuidoosten van Turkije 15 jaar lang in
vuur en vlam zette, kwam in 1999 een einde, maar het land telt nog steeds
380.000 (de schatting van de regering) tot 1,5 miljoen (een Koerdische
raming) interne vluchtelingen die uit hun geboortestreek wegtrokken als
gevolg van de meedogenloze tactieken van het Turkse leger. Volgens HRW
willen honderdduizenden van die Koerdische vluchtelingen terugkeren. Maar de
Turkse overheid, de veiligheidsdiensten en de Dorpswachten - Koerdische
milities die tijdens de opstand door het leger werden opgericht om
‘gezuiverde’ dorpen onder controle te houden - steken stokken in de wielen,
staat er in het rapport ‘Displaced and Disregarded’. Vluchtelingen die hun
dorp bezochten werden bedreigd door soldaten of stelden vast dat hun huizen
en gronden in beslag waren genomen door de Dorpswachten. Anderen krijgen van
lokale bestuurders of de ordediensten te horen dat ze niet kunnen terugkeren
omdat hun dorpen in militaire zones liggen. Ondanks het einde van de opstand
zouden er overigens vorig jaar nog nieuwe verdrijvingen hebben
plaatsgevonden.

De Turkse regering zette in 1999 een ‘project voor terugkeer en
rehabilitatie’ op voor Koerdische vluchtelingen, maar volgens HRW heeft dat
initiatief tot dusver alleen de geleid tot de bouw van 12 modeldorpen die
gecontroleerd worden door Dorpswachten en ver uit de buurt liggen van de
akkers die de vluchtelingen uit die plaatsen in de steek moesten laten. Van
alle honderdduizenden vluchtelingen zijn er nog maar ongeveer 30.000
teruggekeerd, meestal pas nadat ze een verklaring hadden ondertekend waarin
ze afzien van vorderingen of rechtszaken met betrekking tot hun verdrijving.

De Turkse regering heeft tot hiertoe ook nagelaten technische bijstand en
financiële steun aan te vragen voor de terugkeerprogramma’s bij instellingen
als de Wereldbank, de Europese Commissie en de Europese Bank voor Heropbouw
en Ontwikkeling.

Veel vluchtelingen vrezen dat de regering en het leger hopen dat ze nooit
meer terugkeren. Op die manier kunnen ze het zuidoosten van het land
makkelijker onder controle houden, terwijl de gevluchte Koerden gedwongen
worden te assimileren in hun nieuwe verblijfplaatsen, waar ze hun taal en
cultuur niet meer zo goed kunnen behouden. Er bestaan vermoedens dat die
strategie deel uitmaakt van een geheim militair plan voor het zuidoosten van
het land dat twee jaar geleden werd goedgekeurd door de Nationale
Veiligheidsraad.

Maar hopeloos is de zaak van de Koerden niet. Zondag vinden er in Turkije
parlementsverkiezingen plaats. De islamistische Partij voor Gerechtigheid en
Ontwikkeling (AKP), die goed wordt geacht voor minstens 30 procent van de
stemmen en een goede kans maakt de volgende regering te kunnen leiden, zou
volgens waarnemers meer oor hebben voor de Koerdische verzuchtingen dan de
andere grote partijen in het land.

Ook de Raad van Europa en het Europees Hof voor de Mensenrechten hebben de
zaak al ter harte genomen, en de druk vanuit de Europese Unie heeft nog meer
effect. De regering van premier Bülent Ecevit heeft dit jaar waarborgen
ingevoerd voor de culturele en taalkundige rechten van de Koerdische
minderheid om de Turkse aanvraag voor toetreding tot de EU niet bij voorbaat
te doen afketsen. Turkije hoopt dat de EU op haar topconferentie van 12
december in Kopenhagen duidelijke toezeggingen doet over het begin van de
toetredingsonderhandelingen met Turkije.