Pakistaanse geestelijke wekt argwaan met plotselinge comeback

Tegen duizenden demonstranten in de hoofdstad Islamabad zei Qadri dat de regering anders de “toorn van het volk” zou voelen. Hij eiste een neutrale interimregering die verkiezingen zou voorbereiden. Intussen is hij bijgedraaid. Na een symbolisch akkoord met de regering heeft hij zijn protest afgebroken.

Onderwijs

Qadri is invloedrijk in Pakistan. Zijn religieuze organisatie, Minhaj-ul-Quran International, geeft gratis onderwijs aan meer dan 100.000 scholieren op 572 scholen in heel Pakistan. De mars van Qadri is al dertig jaar in de maak. Hij zou verschillende militaire dictators hebben gesteund en nauwe banden hebben gehad met politieke leiders, zoals Nawaz Sharif van de Pakistaanse Moslimliga (N). Dat maakt zijn motieven om uit Canada terug te keren, waar hij sinds 2004 woonde, moeilijk te doorgronden.

“Niemand weet waarom de geestelijke op dit cruciale moment naar Pakistan kwam”, zegt Shahzad Raza, een verslaggever van The Friday Times. “Maar een ding is duidelijk: hij is deel van een grotere agenda.” Raza gelooft dat hij de steun heeft van elementen binnen het leger. “Zonder hun steun kan niemand Islamabad binnentrekken.”

Sommigen zien in hem echter een “fenomeen” dat kon ontstaan doordat Pakistanen zich in een existentiële crisis bevinden. “Qadri wist het gevoel van frustratie en onvrede in het land te pakken”, zegt de bekende antropoloog Akbar S. Ahmed, wereldwijd een autoriteit op het gebied van de moderne islam. “In Pakistan zijn recht en orde ingestort. Er is geen elektriciteit, geen werk. En de situatie aan de oost- en de westgrens maakt mensen bezorgd.” De redenering luidt dat Qadri de Pakistaanse versie zou zijn van Anna Hazare, die in India het volk massaal op de been wist te krijgen tegen corruptie en wanbeleid.

Irritatie

Een overeenkomst is in elk geval dat de gevestigde machten zich tegen hem hebben gekeerd. De irritatie van de regering is groot, blijkt uit de woorden van Hina Rabbani Khar, minister van Buitenlandse Zaken: “Who the hell is hij?”, zegt ze. “Wie is hij dat hij zomaar kan binnenkomen en de les leest aan ons, die zo hard hebben gewerkt om het systeem te repareren?”

Faisal Sabzwari, een leidend figuur binnen MQM, een liberale partij, vindt het “te toevallig” dat Qadri precies nu komt opdagen, in een periode van schermutselingen aan de grens met Kasjmir, aanvallen tegen sjiïeten in de provincie Balochistan en een bevel van het Hooggerechtshof om de premier te arresteren. “Er zijn onbekende krachten aan het werk die de federale regering in het nauw willen drijven.” Aanvankelijk steunde de MQM de mars van Qadri, maar trok zich later terug. “Ondanks de vele fouten van het systeem moet het blijven bestaan.”

Politieke chaos in Pakistan heeft veel te maken met de ongeduldige aard van de middenklasse, zegt Babar Sattar, een constitutionele advocaat. Als het moeilijk wordt, keren de professionals en de zakenlui zich tot het leger. “Politici vinden ze boeven en voor democratie hebben ze geen geduld. Het is een sentiment dat ze delen met het middenkader van het leger. Mensen die Qadri steunden, zetten in op deze onvrede.”

Unicum

De komende maanden sluit de burgerregering haar volledige termijn van vijf jaar af. Dat is een unicum in de Pakistaanse geschiedenis, die bol staat van de coups. Pakistan verandert fundamenteel. 65 procent van de bevolking is jonger dan 25 en bovendien leven de meesten nu in de stad.

“Daardoor verandert het discours en zijn er onafhankelijke machten opgekomen”, zegt Sattar. Daarmee doelt hij op rechters, nieuwe politieke spelers en een bloeiende media en sociaal middenveld. “Ook is de oude garde verstandiger geworden. Het leger heeft niet meer de ingebakken neiging tot een volgende coup. Zonder politieke dekmantel is het onmogelijk voor het leger om met de situatie om te gaan.”

Vooralsnog is de dreiging van Qadri gekeerd, maar na zijn draai van afgelopen dagen zijn de vragen over zijn agenda alleen maar groter geworden.