Pakistan, Australië, Brazilië, … Is de zondvloed begonnen?

Op het eerste zicht lijkt er geen verband tussen de zondvloed in Australië, de modderstromen in Brazilië, de oproer in Tunesië en de inflatiebestrijding in China. Maar bij nader toezien is dat wel het geval en zal zoiets in de toekomst meer en meer het geval zijn.

Klimaatrecords sneuvelen

Laten we beginnen bij het klimaat. Het afgelopen jaar was een extreem jaar. Pakistan kende de grootste overstroming uit zijn geschiedenis. De vloedgolf trof 84 van de 121 provincies (districten) en meer dan twintig miljoen mensen. Moskou beleefde de warmste maand ooit. De temperatuur was bijna 8°C hoger dan het gemiddelde. Ook in China werden warmterecords gebroken. Het land werd bovendien getroffen door de grootste overstroming en moddervloed uit zijn geschiedenis. 2010 was voor Groenland het warmste jaar ooit. Van de Petermann gletsjer kwam een brok ijs los van 200 vierkante kilometer, de grootste die ooit werd gemeten. De Sahelregio en West-Afrika werden getroffen door extreme regenval. In Benin verloren honderdduizenden hun huis als gevolg van overstromingen.

Het afgelopen jaar is geen uitzondering. De tien warmste jaren werden allemaal opgemeten sinds 1998. De laatste twintig jaar stijgt de zeespiegel sneller dan ooit, en tweemaal zo snel als in de twintigste eeuw. De hittegolf in de zomer van 2003 was de warmste sinds 1540. Bovenstaande kaart geeft een overzicht van de extreme klimaatverschijnselen van de afgelopen tien jaar.[1]

El Niño en La Niña

De recente overstromingen in Pakistan, China, Australië, de Filippijnen, Sri Lanka en Zuid-Afrika, maar evengoed de overvloedige regenval en modderstromen in Venezuela, Colombia en Brazilië, hebben allemaal met elkaar te maken. Ze zijn namelijk het gevolg van La Niña, het Kleine Meisje. La Niña is het zusje van de beter gekende El Niño. Het gaat in beide gevallen om klimaatschommelingen in het Zuidelijk Halfrond rondom de Stille Oceaan. El Niño is een opwarming van het oppervlaktewater in het centrale en oostelijke gedeelte van de Stille Oceaan, die zich eens in de drie tot zeven jaar voordoet. El Niño kan leiden tot zware regenval en modderlawines in Latijns-Amerika, en tot grote droogtes en bosbranden aan de andere kant van de oceaan. La Niña komt minder frequent voor en is zowat het tegenovergestelde, een afkoeling van het oppervlaktewater. Dat kan o.a. leiden tot hevige regenval en overstromingen.

El Niño en la Niña kan je dus opvatten als klimaatschommelingen die zowat elkaars tegengestelde zijn. De gevolgen van La Niña zijn doorgaans wel minder ingrijpend dan die van haar broertje. Maar, daar lijkt nu verandering in te komen. Vanaf het midden van 2010 stak La Niña opnieuw de kop op, ze was deze keer veel intenser dan gewoonlijk. De vraag rees dan ook of er geen verband is tussen de klimaatopwarming en het gedrag van ‘Los Niños’. Vele klimatologen denken dat dit het geval is. De gerespecteerde klimaatexpert Kevin Trenberth in elk geval ook. Volgens hem versterkt de opwarming het impact van zowel El Niño als La Niña. Door het warmere oceaanwater verdampt er meer water in de atmosfeer, met meer regenval als gevolg. Ook stelt hij een snellere opvolging vast tussen beide fenomenen. Dat was bijvoorbeeld de oorzaak voor de vloedgolf in Pakistan. Het precieze verband tussen de klimaatopwarming en beide klimaatschommelingen moet wetenschappelijk nog verder uitgediept worden. [2]

Catastrofale gevolgen

De directe gevolgen van de hevige klimaatschommelingen zijn desastreus: duizenden doden en miljoenen mensen die hun huis kwijt geraken. Volgens de milieuwatcher Development Assistance Research Associates (DARA) sterven jaarlijks 350.000 mensen als gevolg van het kimaat. Als er niets ondernomen wordt zal het klimaat de volgende tien jaar 5 miljoen slachtoffers eisen, waarvan 99% in het Zuiden. [3] Dat laatste is wellicht een reden waarom we er hier zo weinig van wakker liggen.

De huidige rellen in Tunesië hebben onder andere te maken met de gestegen voedselprijzen. Ze zouden wel eens de voorbode kunnen zijn van een hele reeks voedselopstanden in de landen van het Zuiden

Maar er zijn ook zeer ingrijpende indirecte gevolgen, met name de stijgende voedselprijzen. Door de hogere temperaturen, overvloedige regenval en waterschaarste wordt minder voedsel geproduceerd. Tegelijkertijd stijgt de vraag naar bepaalde voedselproducten in groeilanden met een grote bevolking zoals India en China. De combinatie van die twee factoren jaagt de prijzen in de lucht. Ze hebben momenteel opnieuw hetzelfde peil bereikt als in 2008, toen er wereldwijd hevige voedselrellen uitbraken. Als gevolg van die hoge voedselprijzen toen, steeg het aantal hongerende mensen met meer dan honderd miljoen.[4] De huidige rellen in Tunesië hebben onder andere te maken met de gestegen voedselprijzen. Ze zouden wel eens de voorbode kunnen zijn van een hele reeks voedselopstanden in de landen van het Zuiden, net zoals in 2008.

Toekomst

En de toekomst? Tot op heden keken de meeste klimaatstudies niet meer dan honderd jaar vooruit. Er is nu een nieuwe belangrijke studie die duizend jaar vooruitblikt.[5] Een van de vaststellingen is dat de opwarming van de oceanen nog moeilijker te keren valt dan die van de atmosfeer. Dat betekent dat het impact van de klimaatopwarming op El Niño en La Niña vermoedelijk nog verder zal toenemen. Zelfs bij een nuluitstoot van CO2 zal volgens deze gezaghebbende studie de aarde nog duizend jaar blijven opwarmen. Zo zal de oceaan aan de Zuidpool tegen 3000 met liefst 5°C gestegen zijn en zal de zeespiegel met 4m (!) zijn toegenomen. Driekwart van de gletsjers van de Alpen zal tegen dan verdwenen zijn, met alle gevolgen van dien voor de watervoorziening in de regio.

Een reden temeer om zo snel mogelijk drastische maatregelen te nemen. Elk jaar dat we wachten verkleinen we mogelijkheid om de leefbaarheid van de planeet te kunnen behouden. Het wordt een dramatische race tegen de tijd. Het zou een topprioriteit moeten zijn van elke politicus. In het licht daarvan zijn de langdurige communautaire achterhoedegevechten van de politieke klasse in Vlaanderen ronduit misdadig. We mogen dit niet langer pikken.

Lees ook: Vandepitte M., ‘Hebben de kapitalisten het klimaat opgegeven?’, www.mo.be/opinie/hebben-de-kapitalisten-het-klimaat-opgegeven

Noten

[1] Alle cijfers en de kaart zijn afkomstig van World Meteorological Organisation, Weather Extremes in a Changing Climate: Hindsight and Foresight, Zwitserland december 2010, www.wmo.int/pages/prog/wcp/documents/extremes.pdf.

[2] Reuters, 12 januari, us.mobile.reuters.com/article/scienceNews/idUSTRE70B1XF20110112?ca=rdt.

[3] DARA, Climate Vulnerability Monitor 2010. The State of the Climate Crisis, 2010, daraint.org/wp-content/uploads/2010/12/CVM1.pdf, p. 4.

[4] Financial Times 6 januari 2011, p. 4 (grafiek) en 10 november 11 2009, p. 4. Zie ook Barrez D., ‘Rare kwasten die mensen. Ze redden bankiersbonussen en laten miljoenen van honger creperen’, www.dewereldmorgen.be/artikels/2011/01/13/rare-kwasten-die-mensen-ze-redden-bankiersbonussen-en-laten-miljoenen-van-honger.

[5] Gillett N., e.a., ‘Ongoing climate change following a complete cessation of carbon dioxide emissions’, Nature Geoscience, 9 januari 2011.