Pakistan probeert handel in nieren te stoppen

Rizwan kan het weten. Hij verkocht vier jaar geleden een nier om een lening van 22.000 roepie (260 euro) te kunnen afbetalen. Die lening sloot hij af toen zijn vrouw een keizersnee moest ondergaan. “Niemand had bezwaar tegen de handel, totdat de tussenpersonen te hebberig werden en de afgesproken bedragen niet meer uitbetaalden aan donoren. Dat is het werkelijke probleem”, zegt Rizwan.
Pogingen om via wetten paal en perk te stellen aan de handel, mislukten de afgelopen jaren. Na klachten over misbruik gaf het Pakistaanse hooggerechtshof in juli de regering de opdracht de handel te reguleren. Maar er zitten veel mazen in de nieuwe wet die begin deze maand van kracht werd. Om te beginnen is er geen volledig verbod op orgaandonaties aan ‘onbekenden’, mensen die geen relatie hebben met donor. Dergelijke donaties zijn toegestaan als ze “vrijwillig, oprecht gemotiveerd en zonder dwang” tot stand komen. De nieuwe regels verbieden wel donaties aan buitenlanders. 
De vraag is of dat verbod standhoudt. De voorbije jaren reisden duizenden nierpatiënten uit de Verenigde Staten, Europa en de olierijke Arabische landen naar Pakistan voor een nier. Het land staat inmiddels bekend als een van de ‘niermarkten’ in de wereld.
“In 2006 vonden ongeveer 2.000 niertransplantaties plaats in Pakistan”, zegt professor Anwar Naqvi van het Sindh Instituut voor Urologie en Technologie (SIUT) in Karachi. “In 500 gevallen ging het om donaties aan familieleden, in 500 gevallen om Pakistanen met een familieband die ervoor betaalden omdat de donor aarzelde of de ontvanger dacht dat hij het leven van de donor misschien in gevaar bracht. De duizend andere transplantaties werden verricht bij buitenlanders, waarvan veel uit Saudi-Arabië”. Om religieuze en culturele redenen geven niet veel Saudi’s toestemming voor orgaandonatie.
“Een wet is zo goed of slecht als de samenleving hem maakt”, oordeelt professor Naqvi. “Er kan nu tenminste actie worden ondernomen tegen schadelijke activiteiten die voorheen compleet onbestraft bleven”, zegt Naqvi, die campagne voerde voor de nieuwe regels.
In mei viel de politie van Lahore nog tien ziekenhuizen binnen. “Daar kregen we door donoren ondertekende toestemmingsformulieren te zien”, zegt het hoofd van de politie in Kot Lakhpat, Sajjid Hassan Khan Manj. “Er was geen wet die deze handel verbood.”
Ahsan M. Khan, uitvoerend directeur van het Masood Ziekenhuis in Lahore, een van de ziekenhuizen waar de politie in mei binnenviel, vraagt zich af of de nieuwe regels de handel zullen verminderen. “Abortussen worden ook nog steeds, illegaal, uitgevoerd, ondanks het verbod. Met orgaantransplantaties zal dat net zo gaan. Alleen bestaat nu een groter risico dat de ingrepen niet meer worden uitgevoerd in bekende ziekenhuizen, maar door beunhazen”, zegt Ahsan. Hij verwijst naar India, waar commerciële transplantaties ruim tien jaar geleden verboden werden. Daar zou een bloeiende ondergrondse handel bestaan.