Palestijnse en Joodse journalisten

De oude kazerne aan het Brusselse Daillyplein biedt een desolate aanblik. Achter die façade hebben echter de Oxfam-inleefateliers het grauwe gebouw omgetoverd tot een multiculturele ontmoetingsplaats. Ziad Abbas blaast uit van een sessie ‘alternatieve communicatie’. Abbas is Palestijn, vluchteling en journalist. In die volgorde, verzekert hij met klem. ‘Ik kan in mijn werk onmogelijk mijn oorsprong negeren. Als journalist heb ik een opdracht en wil ik een boodschap meegeven.’ We zoeken een rustig vertrek op voor wat meer uitleg.

Voorbij de clichés is er hoop

‘De officiële media polariseren het conflict en stimuleren een escalatie’, vindt Abbas. ‘Wanneer je naar de basis gaat, merk je een ontzettend grote bereidheid om in vrede samen te leven. Er zijn heel wat aanzetten daartoe. Mensen nemen allerlei initiatieven. Alleen blijven die grotendeels onzichtbaar zolang je niet ter plaatse gaat kijken.’ Abbas zelf heeft een lange weg afgelegd om racistisiche denkbeelden die diep in zijn ziel geprent zaten, te doorbreken.

‘Heel onze opvoeding was erop gericht de Israëli’s, zelfs alle joden te haten,’ vertelt Ziad. ‘Er werd ons van kindsbeen af voorgehouden dat zij de bron zijn van al onze miserie.’ Tijdens de periode van de Intifada, einde jaren tachtig, bracht de Palestijnse journalist driemaal zes maanden in de gevangenis door. Abbas: ‘Het behoorde tot de strategie van de Intifada om de publieke opinie via de media te beïnvloeden. Journalisten waren een sleutelelement in de strijd. Tijdens de noodtoestand pakten de Israëlische veiligheidsdiensten ons daarom preventief op, om te vermijden dat wij persmensen zouden meenemen naar de Bezette Gebieden en hen zo toegang zouden geven tot informatie van de andere zijde.’ Tijdens zijn eerste verblijf in de cel was het uitgerekend een Israëlische advocate die de verdediging van Abbas op zich nam. Abbas verwachtte er aanvankelijk geen heil van, tot hij haar aan het werk zag. ‘Haar gedrevenheid voor gerechtigheid en haar respect voor de mensenrechten verbaasden me. Ze bracht alle clichés waarmee ik was opgegroeid aan het wankelen.’ Toen hij eenmaal opnieuw vrij was, wilde Abbas die zogenaamde ‘vijand’ beter leren kennen en zocht Israëlische journalisten op om met hen samen te werken. ‘Ik woonde bij hen, sliep bij hen, discussieerde met hen. Ik kreeg echte vrienden onder de Israëli’s. Ik ging met hen naar de Westbank en toonde de vernieling die de oorlog had aangericht. Zij schreven daarover in de Israëlische pers. Zij beschreven onze realiteit in het Hebreeuws en wij vertaalden die nadien in het Arabisch. De censuur op onze eigen nieuwspublicaties was streng, maar vertalingen uit het Hebreeuws konden wel. Door die samenwerking is mijn kijk op de Israëli’s veranderd. Ik heb genuanceerder leren zien.’

Een nieuwe communicatie-cultuur

Met deze ervaring kwam Ziad Abbas vijf jaar geleden op het AIC terecht, het ‘Alternative Information Center’. Het AIC, dat een bureau heeft in West-Jeruzalem en een in Bethlehem, ging al in 1984 van start. Het persbureau vult de officiële berichtgeving aan met directe informatie vanuit de Bezette Gebieden. Informatie die hoofdzakelijk bijeengesprokkeld is vanuit direct contact met de Palestijnse gemeenschappen. Ingrid Jaradat, coördinatrice van het AIC: ‘We willen mensen confronteren met feiten en visies die ze gewoonlijk niet te horen krijgen. Hen stimuleren om na te denken over gevoelige thema’s die bij het aanslepende conflict gemakkelijk onder de mat worden geschoven. Het is niet onze taak om te bemiddelen. We willen door onze berichtgeving wel meer ruimte voor dialoog creëren.’ De eenzijdige berichtgeving over het conflict in de westerse kranten heeft volgens Jaradat wellicht niet zozeer te maken met censuur of met ideologische dwang. ‘Het gaat heel vaak om onbewuste vooringenomenheid van de journalist in kwestie. De meeste journalisten groeiden immers op in het Westen en kijken nu eenmaal door de bril van de daar heersende opinie, een opinie die sterk zionistisch gekleurd is omdat dat gedachtengoed nu eenmaal diep heeft wortel geschoten. Slechts een handvol maakt een kritische analyse, doet moeite om ter plaatse te gaan en te luisteren. Taal- en cultuurverschillen vormen vaak al een barrière voor een meer indringende berichtgeving.’

Het AIC zet, onder leiding van Abbas, groepssessies op met jonge Israëli’s en Palestijnen om de traditionele beeldvorming aan beide kanten te doorbreken. ‘De eerste dagen van zo’n cursus laaien de discussies hoog op’, vertelt Abbas. Door het tonen van video-opnames over het concrete leven aan beide kanten, komen de deelnemers los. Er groeien gesprekken vanuit persoonlijke ervaringen, waardoor de jongeren een ander beeld krijgen van elkaars realiteit. Na afloop van de cursus gaan de deelnemers bij elkaar op bezoek om die ‘vijand’ te leren kennen..‘Zulke ervaringen hebben een invloed op hun latere journalistieke werk, op hun manier van kijken naar de gebeurtenissen’, verzekert Abbas. ‘Het zijn bouwstenen voor een nieuwe cultuur. Als we niet leren om opnieuw met elkaar te spreken, als we geen communicatiewegen zoeken, kan er ook geen ruimte voor samenleven gecreëerd worden. En de volgende eeuw is toch de eeuw van de communicatie?’

Intussen zagen ook commerciële media wat in deze aanpak. Nauwelijks hadden in september 1993 de Israëlische eerste minister Yitzhak Rabin en PLO-leider Yasser Arafat elkaar de hand geschud of de Jim Henson-groep, maker van de Amerikaanse muppets, pakte uit met een muppet-serie voor Arabische en Israëlische kinderen, met de beide antagonisten als goede vrienden in de hoofdrol. En begin april, dit jaar, ging Sesamstraat in de ether in een Israëlisch-Palestijnse coproductie. Jong geleerd is immers oud gedaan.