Panama en de “honderd families”

De frustraties tegenover de huidige regering zijn groot. Sinds president Ricardo Martinelli, van de rechts-liberale partij Democratische Verandering, in 2009 aan de macht kwam, laat die zich vooral opmerken door grote prestigeprojecten die veel geld kosten. Zo werd onlangs het derde deel van de herinrichting van de kuststrook ingehuldigd. “El Mirador del Pacifico”, de Uitkijkpost van de Stille Oceaan” is een gebied van 6,8 hectare aan de oceaan, dat nu een recreatieve en commerciële bestemming heeft gekregen. Tot ervoor behoorde dat uiterst waardevolle natuurgebied tot het werelderfgoed maar de Unesco overweegt nu om het te declasseren omwille van die ingreep.

Martinelli is zelf een zakenman en eigenaar van Super99, een supermarktketen die op een voorkeursbehandeling vanwege de regering kan genieten. Toen half mei door de aanhoudende droogte de elektriciteitsbevoorrading in het gedrang kwam vond de president er niet beter op dan drie dagen de scholen te sluiten om energie te besparen. Hij lanceerde wel het plan om met overheidsgeld te zorgen voor speciale generatoren voor de Super99-warenhuisketens.

Uitverkoop

Om de kosten wat te drukken, probeert hij de reserves van de staatskas aan te vullen door verdere privatisering van staatseigendommen. Mariano Mena, gewezen president van de vakbondscentrale CCTP en voorman van het Brede Front voor de Democratie stelt het zo: ‘De regering Martinelli is volop bezig de uitverkoop van het land, die met de neoliberalisering van de jaren ’90 begonnen is, te vervolledigen. Alles wat nog staatseigendom is, bijvoorbeeld de 49 procent eigen aandelen in de elektriciteitsbedrijven die toen geprivatiseerd werden, wordt verkocht.’

Vorig jaar is het tot hevige rellen gekomen toen de president een nieuwe wet erdoor wou krijgen die het mogelijk moest maken om staatsgronden in de vrijhandelszone van Colón te verkopen. Er zijn toen doden gevallen en de wet moest afgevoerd worden.

Een andere bron van kritiek is de aanpak “sleutel op de deur” van Martinelli. Tal van grote bouwwerken die de regering programmeert, worden uitbesteed aan privébedrijven, die leningen aangaan en projecten uitvoeren en op het einde hun gepeperde rekening presenteren die de staat dan moet terugbetalen. Onder president Ricardo Martinelli verdrievoudigde de staatsschuld, tot 21 miljard dollar. Martinelli is daar fier op, want “het is een teken dat de economie groeit”, vindt de president. Maar veel Panamezen zijn bezorgd. Hoe moet Panama, met een bevolking van 3,5 miljoen mensen, dit afbetalen, vragen ze zich af. Men vreest voor een Spaans scenario, met een economische crash na 2015.

Stad en platteland

De economische groei is ook erg onevenwichtig verdeeld en speelt zich vooral af rond de metropool, terwijl het platteland verwaarloosd wordt, ten prooi valt aan grote toeristische projecten of opgekocht door grondspeculanten. Basisproducten worden duurder terwijl voor mensen op het platteland het salaris niet stijgt.

‘Vroeger was voor de gewone mens een bord vleessoep een gegeerde lekkernij. Vandaag is die voor hen onbetaalbaar geworden’, vertelt Osvaldo Jordan die met rurale gemeenschappen werkt. De eigen voedselproductie komt in Panama onder druk te staan, omdat boeren het platteland verlaten om in de bouw te gaan werken. Voedsel wordt steeds meer geïmporteerd. De ongelijkheid in lonen en in inkomen groeit jaar op jaar.

De elite

Terwijl de Kanaalautoriteit ACP geloofd wordt om haar goed bestuur, spreken sommige kringen over de regering Martinelli als de “mafiocratie” die het land regeert. Julio Manduley, een kritische econoom, documenteert in zijn analyses uitgebreid waar die mafiocratie voor staat.

‘Het gaat over criminele activiteiten, die systematisch zijn en permanent, van een oligarchie die zich niet laat controleren,’ zegt Manduley. Die oligarchie bestaat uit de symbolische “honderd families” die de politieke en de economische macht in handen hebben en via hun brede netwerk alle domeinen controleren: de grote investeringen, de communicatiemedia, de gezondheidssector, tot politie en justitie. En de gewone burger, vervolgt Manduley op, heeft het gevoel daar niet meer tegenop te kunnen.

Hij voelt zich verplicht binnen te dringen in die mechanismen en het spel mee te spelen, wil hij meetellen. Panama is altijd al een vazalstaat geweest van de VS en een stropop van buitenlandse belangengroepen. Die honderd families zijn altijd de intermediairs geweest tussen het grote buitenlandse kapitaal en het Panamese volk. En die relatie heeft tragische gevolgen gehad voor de Panamese bevolking, niet economisch maar mentaal’, zucht Julio.