Paus uit ontwikkelingsland onwaarschijnlijk

Helemaal kansloos zijn Latijns-Amerika en Afrika niet volgens de pers. Veel kranten hebben de Nigeriaan Francis Arinze, Oscar Rodriguez Maradiaga uit Honduras en de Braziliaan Claudio Hummes hoog op hun lijstje met ‘papabili’ staan.

Er zijn goede redenen om iemand uit Latijn-Amerika te kiezen, zegt Hugo Reynoso, de decaan van de faculteit Theologie aan de katholieke universiteit van Quito in Ecuador. In geen enkel ander werelddeel leven meer katholieken, en paus Johannes Paulus had daar veel oog voor. In de 26 jaar die hij aan het hoofd stond van de katholieke Kerk, bezocht de overleden paus Latijns-Amerika 18 keer. Voor hem was Latijns-Amerika het continent van de hoop.

Toch acht Reynoso het erg onwaarschijnlijk dat één van onze kardinalen de volgende paus wordt. Daarvoor is de invloed van de Europeanen en vooral van de Italianen in de katholieke hiërarchie volgens hem te groot. Slechts 21 van de 117 leden van het conclaaf dat straks de paus moet kiezen, komen uit Latijns-Amerika. Europa stuurt 58 kardinalen naar het conclaaf, Italië alleen al brengt 20 kardinalen in stelling.

Volgens Elio Masferrer, de voorzitter van de Latijns-Amerikaanse Vereniging voor Studie van de Religie, is het wel zo dat de kardinalen in het conclaaf zich eerder groeperen volgens hun taal dan volgens het continent waaruit ze afkomstig zijn. Daardoor zou een Latijns-Amerikaanse kandidaat eventueel ook kunnen rekenen op de steun van de zes Spaanse en twee Portugese leden van het conclaaf.

Maar ook Carlos Soltero, het hoofd van het departement Religieuze Wetenschappen aan de Ibero-Amerikaanse Universiteit in Mexico-stad, neemt aan dat er weer een Europeaan uit de bus komt. Men kent de Latijns-Amerikaanse Kerk niet goed, oordeelt hij.

Verrassingen zijn wel niet uitgesloten, zeker niet als er verdeeldheid opduikt onder de Italianen en de Europeanen. Als de ogen zich in dat geval op Latijns-Amerika richten, heeft volgens Reynoso de Hondurese kardinaal Oscar Rodríguez Maradiaga de beste kaarten. Rodríguez is een salesiaan en een voormalige voorzitter van de Latijns-Amerikaanse bisschoppenconferentie. Hij staat bekend als conservatief wat de leer van de Kerk aangaat, maar zou open staan voor een Kerk die een groot sociaal engagement aan de dag legt. De tweede kandidaat op het lijstje van Reynoso is Jorge Mario Bergoglio, een jezuïet en aartsbisschop van Buenos Aires.

Twee andere Latijns-Amerikaanse kardinalen met enig gewicht zijn de Colombianen Darío Castrillón, prefect van de Congregatie van de Clerus in het Vaticaan, en Alfonso López Trujillo, de voorzitter van de Pauselijke Raad voor het Gezin. Het zijn beide aanhangers van de conservatieve koers die Johannes Paulus uitstippelde. Verder namen die opduiken in Latijns-Amerika zijn de Peruaan Juan Luis Cipriani, een vertegenwoordiger van de ultraconservatieve beweging Opus Dei, de Cubaan Jaime Ortega en de Chileen Francisco Javier Errázuriz.

Wie de volgende paus ook wordt, hij zal een bijzondere aandacht moeten blijven besteden aan Latijns-Amerika. De relatieve aanhang van de katholieke Kerk brokkelt er immers dramatisch af. In Brazilië, met 100 miljoen gelovigen wereldwijd het belangrijkste katholieke bastion, verliest de Kerk een half miljoen volgelingen per jaar. In Mexico noemt minder dan 85 procent van de 104 miljoen inwoners zich nog katholiek. Rond 1950 was dat nog 95 procent. Alleen de bevolkingsaangroei maakt dat de Katholieke kerk in Latijns-Amerika in absolute cijfers nog groeit.

Als vitaliteit het criterium is, moet de volgende paus uit Afrika komen. Nergens groeit het katholicisme momenteel sneller dan op het zwarte continent. In 2003 steeg het aantal gelovigen er met 4,5 procent. Met 137,5 miljoen volgelingen is Afrika goed voor 13,2 procent van de katholieken in de wereld. Afrika stuurt net als Azië wel maar 11 kardinalen naar het conclaaf.

De Afrikanen stellen hun hoop vooral op de Nigeriaanse kardinaal Francis Arinze, een naaste adviseur van de overleden paus. Hij is een kenner van de islam, wat in zijn voordeel kan spelen. Arinze is wel al 72. Hij is zeer conservatief, en zou waarschijnlijk vasthouden aan het verzet van Johannes Paulus tegen abortus, contraceptie, het homohuwelijk en echtscheidingen. (PD)