"Peking komt beloften niet na" (Amnesty)

Het rapport geeft een negatieve evaluatie van vier beleidsdomeinen die verband houden met de Olympische basisprincipes, zoals het respect voor universele morele normen en menselijke waardigheid. China blijft veel misdadigers terechtstellen, zet mensen “op administratieve gronden” vast zonder enige vorm van proces en schiet ook nog altijd tekort op het vlak van persvrijheid en de omgang met kritische mensenrechtenactivisten.
Ook het Internationaal Olympisch Comité krijgt in het rapport een flinke veeg uit de pan. Het IOC heeft herhaaldelijk beweerd dat het de goede kant uitgaat met de mensenrechten in China en voorzitter Jacques Rogge sprak zelfs zijn bezorgdheid uit over het geweld in Tibet. Amnesty had van het IOC meer concrete en duidelijke commentaar verwacht, met name op de punten waar China tekort schiet. “De diplomatische aanpak, heeft geen significante verbetering opgeleverd”, stelt het rapport vast.

Doodstraf

Voor wat de doodstraf betreft werd een kleine stap vooruit gezet. Het Chinese hooggerechtshof begon op 1 januari 2007 alle doodvonnissen nog eens extra te onderzoeken, wat in de eerste helft van 2008 tot een vermindering met 15 procent van het aantal van die vonnissen leidde. De controlerprocedure blijft evenwel volledig geheim, net als de statistieken over hoeveel mensen elk jaar in China worden geëxecuteerd. Amnesty vraagt ook dat de rechten van de verdediging beter worden gerespecteerd en dat de doodstraf wordt afgeschaft voor 68 geweldloze misdaden in de economische sfeer of voor drugshandelaars.
Amnesty merkt ongerust op dat de programma’s voor “Heropvoeding door Arbeid” en “Gedwongen Drugsrehabilitatie” weer van stal zijn gehaald. Op die manier kan de politie in Peking zonder enige vorm van proces ongewenste elementen, prostituées, drugsgebruikers, illegale taxichaufferus, bedelaars en activisten van straat plukken en een tijdlang opsluiten in speciaal daarvoor opgerichte centra in de rand van de stad.
Een bekend voorbeeld is activiste Liu Jie, die 18 maanden heropvoeding kreeg omdat ze een open brief had geschreven waarin ze precies aandrong op het afschaffen van deze vorm van detentie zonder proces. Ze werd volgens Amnesty ook gemarteld: ze moest vijf dagen lang rechtop zitten op een bank met haar handen boven haar hoofd gebonden en haar voeten van de grond.
Voorbeelden van mensenrechtenactivisten van wie de gevangenschap werd verlengd tot na de Spelen of die huisarrest kregen, zijn er te over. Amnesty noemt Ye Guozhu, die zich verzette tegen gedwongen onteigeningen en Hu Jia, die in april 2008 drie jaar cel kreeg omdat hij gesproken had met buitenlandse journalisten en via het internet had deelgenomen aan een hoorzitting van het Europees Parlement.

Geen vrije pers

De grootste onvervulde belofte blijft volgens het rapport de persvrijheid. De Club van Buitenlandse Correspondenten noteerde sinds begin 2007 230 gevallen van censuur, waaronder 40 in verband met de opstand in Tibet in maart en een dozijn over de aardbeving in Sichuan in mei. Op het internet werd informatie over de verspreiding van hepatitis B en aids in China ontoegankelijk gemaakt.
De censuur geldt ook voor de toeschouwers van de Spelen. Die mogen geen “beledigende” slogans of spandoeken laten zien en dienen zich te onthouden van “ander gedrag dat de orde kan verstoren bij grote publieksevenementen.” Die bepalingen zijn bewust vaag gehouden en gaan veel verder dan het verbod op “politieke, religieuze of raciale propaganda” uit artikel 51.3 van het Olympisch charter.
De richtlijn van het IOC voor de interpretatie van die regel is dubbelzinnig, merkt Amnesty op. Enerzijds zegt die dat de deelnemers aan de Spelen het recht hebben hun mening uit te drukken, niet alleen in de zones waarvoor een accreditatie nodig is maar ook in het Olympisch dorp en in de perscentra. Tegelijk adviseert het IOC de deelnemers “zich te houden aan de wetten van het gastland, of ze het ermee eens zijn of niet”.
Toen Amnesty hierover om uitleg vroeg, antwoordde het IOC dat het “niet in staat is veranderingen af te dwingen in de wetten van een soeverein land.”