Peruaanse gerecht erg mild voor ex-president Fujimori

Vele misdaden blijven vooralsnog ongestraft. Volgens Lehrner is er zelfs een nauwe band tussen de formeel socialistische president Alan García en Alberto Fujimori, hoewel ze in theorie politiek lijnrecht tegenover elkaar zouden moeten staan.
Voor het Hooggerechtshof van Lima is ex-president Fujimori gisteren schuldig bevonden aan het verwijderen van controversiële video- en audiocassettes uit het appartement van de vrouw van zijn vroegere medewerker en hoofd van de inlichtingendienst Vladimir Montesinos.
Fujimori is hiermee het eerste staatshoofd in Peru dat berecht wordt voor misdaden, gepleegd tijdens de uitoefening van zijn ambt. Maar de straf valt licht uit in verhouding tot de beschuldigingen. De ex-president wordt er ook van verdacht verantwoordelijk te zijn voor twee massamoorden door doodseskaders, waarbij 25 mensen het leven lieten. Dat was begin de jaren ’90 in de strijd tegen de guerrillabeweging Lichtend Pad. Maar hij ontkent die beschuldiging waarvoor hij dertig jaar gevangenis kon krijgen.

Nog aanklachten

Er lopen trouwens nog aanklachten tegen Fujimori over tal van corruptieschandalen, begaan in samenwerking met Montesinos. In 2000, toen de grond onder zijn voeten te warm werd, vluchtte Fujimori naar Japan, het land van oorsprong van zijn familie. Van daar keerde hij terug naar Chili, om van dichterbij de verkiezingen van juni vorig jaar te kunnen beïnvloeden. Zijn dochter Keiko was immers één van de presidentskandidaten die behoorlijk goed scoorde. Tegen zijn verwachtingen in werd hij een paar maanden geleden vanuit Chili aan Peru uitgeleverd.  
Volgens Salomon Lehrner, ex-president van de Waarheids- en Verzoeningscommissie die  enkele dagen geleden op bezoek was bij de ngo Broederlijk Delen, is er vijf jaar na het publiek maken van dat rapport nog een lange weg te gaan om de wonden te helen en de nodige lessen te trekken. Dat rapport bracht aan het licht dat de twee decennia van geweld (1980 – 2000: tussen 1980 en 1990 werd Peru verscheurd door het geweld van het Lichtend Pad, tussen 1990 en 2000 door het repressieve geweld van het Peruaanse leger dat het Lichtend Pad onder controle wilde krijgen ) dubbel zoveel slachtoffers gemaakt had dan men had verwacht: 70.000 mensen werden in die periode gedood of vermist.
En 75 procent van die slachtoffers waren indianen, de bevolkingsgroep die in Peru tussen de 35 en de 40 procent uitmaakt maar die nog steeds ongezien en ongehoord is. ‘We hebben vooral naar de ervaring van Guatemala gekeken, om te zien hoe je met zo’n situatie omgaat, omdat dit land ook een groot percentage indianen telt, die in de jaren van geweld het slachtoffer werden’, vertelt Lehrner. ‘In vergelijking met Guatemala zijn we misschien een heel klein beetje verder gevorderd.
Er is een wet goedgekeurd over herstelrecht aan individuen en gemeenschappen, en beetje bij beetje is men die aan het toepassen op materieel vlak. Maar het rapport vroeg ook moreel herstel, door het oprichten van gedenktekens. Op dat vlak staan we vanwege de staat nergens. Alleen de civiele samenleving heeft op dit vlak initiatieven genomen. Bovendien spreekt men over “de slachtoffers van het terroristisch geweld”, waarmee men al diegenen uitsluit die slachtoffer werden van het geweld van de staat, de doodseskaders en paramilitaire groeperingen.’ 
Alan García, die aan de macht was van 1985 tot 1990, toen Fujimori hem opvolgde als president, heeft ook een zware verantwoordelijkheid in die geschiedenis van geweld maar wil liever alle potjes gedekt houden. Toen hij pas aan de macht kwam, in juli vorig jaar, wilde hij zelfs de doodstraf terug invoeren. Die maatregel zou tot gevolg hebben dat Peru uit het Inter-Amerikaans Pact voor de Rechten van de Mens zou gezet worden.
García heeft namelijk schrik dat hij voor dit Inter-Amerikaans Hof ter verantwoording zou geroepen worden. Internationaal verzet van mensenrechtengroeperingen tegen zijn pleidooi voor de doodstraf veegde hij ongeïnteresseerd van tafel. Hij heeft de idee wel opgeborgen toen eenmaal de EU ermee dreigde de hulpprogramma’s te herzien. Alan García, net als Fujimori en andere hooggeplaatste politici en militairen, doen er alles aan om de potjes uit het verleden gedekt te houden en om elkaar te beschermen met de instrumenten van de politieke macht.
‘Het probleem in Peru, zoals ook in andere landen van Latijns-Amerika, is de fascinatie voor het uniform, voor ‘de man met de broek’, de “caudillo”. García is wel geen militair, maar het is wel een caudillo van formaat, die zijn eigen ministers in het publiek kleineert,’ aldus Lehrner. Rechts populisme en links populisme liggen dan vaak heel dicht bij elkaar, zoals in de twee ambtstermijnen van García duidelijk wordt.
Hoe weinig García begrepen heeft over de diepe wonden van de Peruaanse samenleving en over het geworstel met racisme en discriminatie van de inheemsen, laat hij nog eens goed zien met zijn recente wetsontwerp. Dat moet het voor buitenlandse bedrijven makkelijker maken gronden van indiaanse gemeenschappen op te kopen. Een wetsontwerp dat radicaal ingaat tegen de eisen die deze gemeenschappen naar voor schoven bij de tweedaagse nationale staking van juli.