Plaatselijk bestuur faalt in Sierra Leone

Gemeenteraden werden in 1972 ontmanteld en er bestaan alom misverstanden over de rol die raadsleden zouden moeten spelen.

“Veel mensen in mijn kiesdistrict hebben mijn taken gereduceerd tot het sponsoren van hun trouwerij, begrafenis of hulp bij financiën”, zegt raadslid Madinatu Kamara van Wijk 337 in Freetown. “Als je niet kunt helpen, schrijven ze je af en weigeren ze je te steunen als het om echte zaken gaat, zoals aanleg van waterleidingen of aanvoerwegen”, zegt Kamara.

“Veel raadsleden weten niet wat hun rol precies is”, zegt Mohamed Turay, programmacoördinator van Campaign for the Voiceless, een lokale niet-gouvernementele organisatie. “Ook hun gebrek aan opleiding leidt ertoe dat ze niet begrijpen hoe gemeenteraden werken. Sommige raadsleden die ik gesproken heb, gaven toe dat ze zelfs de Local Council Act, waarin gemeenteraadsstructuur is vastgelegd, niet kennen.”

Verborgen agenda

In 2004 werden negentien gemeenteraden opgericht onder de Local Government Act. Daarmee werd een bestuurslaag heringevoerd die in 1972 onder de voormalige president Siaka Stevens was afgeschaft. De raad van Freetown bleef functioneren, maar lokaal bestuur elders werd vervangen door een combinatie van centraal benoemde districtsfunctionarissen en dorpshoofden.

“Siaka Stevens dacht dat hij met centralisatie maximaal controle kon houden over de nationale economie en economische ontwikkeling”, zegt Kenday Kamara, internationaal consultant op het gebied van bestuur, beleidsontwikkeling en capaciteitsopbouw. “Zijn verborgen agenda was om de natuurlijke hulpbronnen in het land te plunderen, wat veel gemakkelijker is als de macht gecentraliseerd is.”

Turay zegt dat de oprichting van gemeenteraden een stap in de goede richting was voor het democratiseringsproces in Sierra Leone. Hij verwijst ook naar een rapport van de Waarheids- en Verzoeningscommissie uit 2004, waarin gesteld werd dat een sterk gecentraliseerd bestuurssysteem, waarin de meerderheid van de bevolking werd uitgesloten van besluitvorming, een belangrijke oorzaak van conflicten in het land was.

Trage vooruitgang

Zelfs vandaag zijn de overheidsinstituten en diensten allemaal geconcentreerd in Freetown. Buiten de hoofdstad hebben alleen de districten Bo, Kenema en Makeni beperkt elektriciteit. Veel districten hebben geen leidingwater. In het district Bonthe en op sommige andere plaatsen zijn volgens de Mensenrechtencommissie al een jaar geen rechtbankzittingen gehouden.

Zonder goed bestuur op plaatselijk niveau, zal er weinig veranderen, denken waarnemers. Maar sinds 2004 verliep de implementatie van de nieuwe bestuursstructuur moeizaam, zegt Melrose During, raadslid in Wijk 397 in Freetown.

 “Een van de belangrijkste onderdelen van de Local Government Act was de overdracht van staatsverantwoordelijkheden aan de gemeenteraden. Dit proces verliep veel langzamer van verwacht”, zegt During.

“De staat heeft alleen gezondheidszorg, onderwijs en landbouw overgedragen. Er zijn nog veel andere onderwerpen, zoals aanvoerwegen, watervoorziening, afvalverwerking, jongeren- en sportactiviteiten die nog overgedragen moeten worden. Dat belemmert onze dienstverlening.”

Corrupte dorpshoofden

Floyd Davies, juridisch expert bij het Decentralisatie-secretariaat, zegt dat het proces vooral gehinderd wordt door een gebrek aan nationaal decentralisatiebeleid en inconsistentie tussen de Local Government Act en andere nationale wetten.

“Om een voorbeeld te noemen, de wet is niet duidelijk over de relatie tussen de gemeenteraden en de dorpshoofden. Hoewel dorpshoofden zich volgens de wet moeten onderwerpen aan de gemeenteraad, accepteren zij die hiërarchie niet.”

De Local Government Act hevelt diverse inkomstenbronnen waar de dorpshoofden voorheen verantwoordelijk voor waren, over naar de gemeenteraad. Dan gaat het onder meer om inkomsten uit belastingen en vergunningen. De gemeenteraad bepaalt nu de hoogte van de belasting. Alle belastingen moeten betaald worden aan de gemeente en er is controle op die inkomsten. Tegelijkertijd houden de dorpshoofden zich echter ook nog bezig met belastinginning. Sommige dorpshoofden dragen hun inkomsten niet af aan de gemeente. 

“Om hier iets aan te doen, hebben we eerder dit jaar een nationaal decentralisatiebeleid gelanceerd”, zegt Davies. “Dat moet ertoe leiden dat het decentralisatieproces soepeler verloopt.”

In het nieuwe beleid worden ook opleidingseisen gesteld aan de burgemeester of raadsvoorzitter. Voor deze functie moet iemand meer onderwijs hebben genoten dan de middelbare school. Ook moeten raadsleden Engels kunnen lezen en schrijven.