Pleidooi voor groen met ballen!

Alain de Gerlache drukte er een paar dagen geleden al zijn verwondering over uit in een column in De Standaard: zelfs in Wallonië verbazen ze zich er ondertussen dus over dat, net zoals SP.A geen garen lijkt te kunnen spinnen uit de wereldwijde financieel-economische crisis, het ook voor de Vlaamse groenen behelpen blijft. En dat terwijl je zou denken dat de klimaatopwarming toch meer dan een handje toesteekt voor die partij.
Kapitalisme ‘as we know it’ likt zijn wonden, dat geeft zelfs een globalisatieprofeet als Thomas Friedman toe, hij had het deze week in een column (‘the great disruption’ (8/3) ) in de IHT nog over 2008 als een scharniermoment in de menselijke geschiedenis, het jaar waarin zowel de beurs als de natuur ons lieten weten dat ons groei-kapitalistische maatschappijsysteem nadrukkelijk op zijn economische en ecologische grenzen stuit. Of, in zijn woorden: “the year we hit the wall.” 
In eigen land hebben ook een paar mensen zich dit voorjaar ‘geout’ van wie je het niet direct zou verwachten, ook zij zijn nu overtuigd van de urgentie van een groene revolutie, onder meer Mia Doornaert en Peter ‘marketeer of the year’ Vandermeersch. Om maar te zeggen: het hele electorale veld ligt op het eerste zicht wijd open voor een partij die een fundamenteel andere samenleving wil bewerkstelligen. Op die 20% ‘me, myself and I’ kiezers van het lawijt uit Oostende na misschien, die het wel nooit zullen begrijpen.
En toch zitten we weer op kruissnelheid voor een verkiezingsuitslag die de volkswijsheid ‘Vlaanderen is rechts’ gaat bevestigen. Anders dan in de VS, waar types als Dedecker en De Wever wat in de hoek zouden mogen pruilen en mokken à la Rush Limbaugh, beheersen ze hier een groot stuk van het mediadebat. De electorale gevolgen zijn ernaar.
We lijken wel gedoemd om bij elke electorale cyclus een nieuwe ‘sterke man’ ( of meerdere zelfs ) in de maag gespietst te krijgen in Vlaanderen. In het geval van bovenvermeld duo mag dat zelfs letterlijk worden geïnterpreteerd.  Na Leterme is het nu de beurt aan Kris Peeters om op een schild te worden gehesen (al houdt Inge Vervotte zich voorlopig afzijdig). Onthecht zen-politicus Van Rompuy is dan weer op het eerste zicht een beetje miscast in de rol van ‘sterke man’, maar ook hij blijft, net als zijn spitsbroeder van weleer, Jean-Luc Dehaene, zweren bij 20ste eeuwse recepten.
Aan groene thema’s wordt vooral lippendienst bewezen door de centrumpartijen, aangezien ze halsstarrig blijven geloven in ‘het groter maken van de koek, ipv de koek beter te verdelen’. Dehaene had het in dat verband in een interview in DM zelfs over de bejaardentehuis-mentaliteit hier in West-Europa (in vergelijking met China, uiteraard). 
Groen blijft wat in de marge rommelen, terwijl zelfs Bert Anciaux al lang weet: om wat te veranderen, moet je politieke macht verwerven. Het is niet meer voldoende om een zweeppartij te zijn. Dat is Obama in de States ondertussen met verve aan het bewijzen. En als een zwart politicus in de VS president kan worden, kan ik eerlijk gezegd geen enkele reden verzinnen waarom een groene partij in het Vlaams politieke spectrum niet tussen de 15 à 20 % zou kunnen behalen, i.p.v. dat zogenaamde sociologische plafond van 7-8 % waar ze nu lijken op te stoten. In Vlaanderen lijkt dergelijke electorale score immers ondertussen bijna voor God en klein Pierke weggelegd (zie opnieuw Dedecker). Waarom wil het met groen dus maar niet lukken, op een tijdstip dat nooit opportuner oogde ?
Anders dan in de jaren ’70 en ‘80, toen Agalev nog kon afgedaan worden als een ietwat marginale ‘lifestyle’ partij, lijkt nu het veld breed open te liggen voor een partij die een ander socio-economisch model voorstaat, dat ecologisch duurzaam is. Ik schat dat zeker 50 % van de Vlaamse kiezers niet ongevoelig zijn voor een verhaal dat wijst op de grenzen van ons maatschappijmodel, zeker als een en ander zou geformuleerd worden in termen van ‘internaliteit’ (een term, die gedrag beschrijft dat lange termijn-kosten oplegt aan een persoon die niet in rekening worden gebracht op het ogenblik dat mensen (nu) beslissingen nemen).
In meer begrijpelijke taal: mensen steken nu hun kop in het zand als struisvogels over bv. de langetermijn-ecologische gevolgen van hun manier van leven. Maar als mensen door uitgekiende en volgehouden campagnes er al in slagen om minder te roken (vanwege diezelfde gevreesde langetermijngevolgen voor de eigen gezondheid), waarom zou je ze er dan niet van kunnen overtuigen om hun levenswijze op een andere leest te schoeien, al was het maar in het belang van de toekomst van hun kinderen bv. M.a.w. ‘welbegrepen eigenbelang’. Nu ik er begin over na te denken: zelfs die Dedecker kiezers zijn misschien nog electoraal aan te boren.
Waarom stemmen mensen dan niet voor Groen! (of, second best, voor SP.A) ? Waarom kiest een Franstalige collega van mij voor Ecolo, terwijl hij hier allicht een VLD-kiezer zou zijn ? Of zijn Vlamingen echt defaitistischer (‘er is toch niks meer aan te doen’) over de klimaatopwarming dan onze zuiderburen ?
Technische eco-artikels in de Standaard gaan het verschil niet maken, vrees ik, zelf lees ik ze ook maar met een half oog, als ik ze al lees (en ik reken mezelf toch tot de bekeerden sinds pakweg 2004) – net als velen heb ik zoiets van ‘jaja, zal wel kloppen’. De foldertjes over een ‘Groene Big Bang’ die ik deze week aan het station in de handen kreeg gedrukt van een groene militant zijn goedbedoeld, maar gaan de ‘vlottende kiezer’ allicht ook niet over de streep trekken. Het blijft allemaal toch een beetje beschaafd en braaf geformuleerd.
Het lijkt me hoog tijd om het geweer van schouder te veranderen: genoeg wollige sociologenpraat ( ik mag dat zeggen, want ik ben er zelf eentje) dus, het is tijd om ouderwets de publieke opinie te mobiliseren. We leven in een democratie, tot nader order, niet in een technocratie (zoals in China, waar een aantal zaken wel top-down kunnen doorgedrukt worden). Je moet dus nog altijd in eerste instantie de kiezer overtuigen, hoe imperfect die democratie voor de rest ook mag werken.
Er rest ons (gelukkig) geen andere keuze dan de technische materie, workshops, forums en wetenschappelijke rapporten te vertalen naar een taal die mensen begrijpen, en belangrijker nog, naar een taal die ze willen lezen en waar ze dus niet van wegzappen. Zodat je niet alleen gelijkgezinden aanspreekt. En dan is een scheut populisme allicht geen overbodige luxe.
Als Vanhecke een Goebbels-tirade mag afsteken tegen de toetreding van Turkije in de EU, waarom zou groen niet mogen brullen waar het op staat: “Groen! is al lang geen extreme lifestyle-partij meer, maar pleit voor een model dat onafwendbaar is, willen we het hier nog een aantal eeuwen uitzingen op deze planeet.” Groen! vertolkt nu een standpunt, dat zonder meer als ‘mainstream’  kan worden beschouwd.
De partij slaagt er ondertussen ook beter en beter in om de klemtoon op harmonie (met mensen, natuur en de planeet) te verzoenen met het accepteren van het typisch menselijke streven naar verbetering. Groei hoeft niet (althans in de meer ontwikkelde landen), in die optiek, ‘drive’ des te meer. We moeten mensen duidelijk maken dat de sociale reflex, die mensen toch bijna allemaal eigen is, in de 21ste eeuw moet uitgebreid (voorbij families en naties) worden naar de hele planeet, en zelfs naar toekomstige generaties.
De groenen hebben een hoop talent in huis, en hele doorwrochte en uitgebalanceerde standpunten, daar kan het dus niet aan liggen. Niet Dedecker, Dewinter of Wilders staan dus voor gezond verstand, nee, de groenen zeggen jandorie waar het op staat! Niet, “wij zeggen wat u denkt”, maar “Wij zeggen wat u misschien eigenlijk zou moeten denken”!  Al schieten we met dergelijke boodschap dan ook weer ons drammerige en betweterige zelf voorbij, het is en blijft een moeilijke evenwichtsoefening…
Maar groenen formuleren hun boodschap toch teveel op een manier die alleen de overtuigden overtuigt. Plastisch uitgedrukt: we hebben nood aan ‘Groen met ballen’. Een vriend van mij, die ecologisch veel meer actief is dan ikzelf, zou die boodschap overigens nog duizend keer scherper formuleren. Gebalde, korte boodschappen, goed beargumenteerd, zijn een minimum; oneliners en catchphrases, bijtende formuleringen, een must, en zelfs, waarom niet, schuttingtaal, als het moet. Desnoods met een vuil randje.
Het hele gamma dus van retorische technieken (met uitzonderingen van gospeltechnieken misschien). Er zouden veel meer ‘Michael Moore’ groenen moeten opstaan, ze hoeven niet bang te zijn om er af en toe een karikatuur van te maken. Waarom zou een groene tweewekelijkse folder (à la het VB) niet kunnen zeggen wat er gruwelijk fout loopt in Oost-Congo, Darfur, … in mensentaal en dus liefst in een taal die mensen niet kunnen negeren. Cynische cartoons incluis.
Waarom zou Groen! het bv. niet op een akkoordje kunnen gooien met Vandermeersch, nu die krant een meer groene lijn propageert, en elke twee weken een opiniërende column invullen waarin een groen of sociaal thema ontleed zou worden, op een manier die mensen een glimlach ontlokt of naar de keel grijpt. Als De Wever (en godbetert, vorig jaar zelfs effen Peter Deroover) elke twee weken een forum in kwaliteitskranten als DM of DS krijgt, waarom dan Groen! niet, zou je denken? BHV zal er heus geen dag later om gesplitst worden.
Nu de Vlaamse verkiezingen eraan komen, is het allicht kort dag, maar na de verkiezingen kan misschien gepraat worden met krantenbazen en hoofdredacteurs. Mieke Vogels’ bijdrage over de jobkorting in DM was een uitstekende oefening, en dat interview met haar in Knack zal ook wel meer dan de spreekwoordelijke anderhalve man en een paardekop overtuigd hebben.
Hetzelfde geldt trouwens voor populaire kranten: elke postmoderne burger doet zich tegenwoordig graag een beetje groen voor; als Sven Ornelis of Ann van Elsen elke week hun ding mogen doen, over sexy voetballers of andere minder appetijtelijke onderwerpen, waarom zou een goedgebekte groene dat dan niet kunnen of mogen, en een nieuw licht werpen op sociaal-groene thema’s uit de actualiteit ? En waarom niet, desnoods morbide grapjes maken over de klimaatopwarming ? Alle middelen zijn goed, als ze mensen maar aan het denken zetten, in de trant van ‘’t is verdomme toch waar’.
Rood ligt immers in de touwen, zeker voor deze verkiezingen. Ver van mij om hier het proces van de SP.A te maken, maar de reden daarvoor lijkt me evident (naast het aanhoudende interne gebakkelei uiteraard): mensen associëren die partij met sociaal-economische thema’s (koopkracht bv.) en vooral nationale recepten, terecht of ten onrechte. En je maakt een Vlaming ondertussen echt niet meer wijs dat de hefbomen om op het socio-economische invloed op uit te oefenen nog in eigen land zitten.
Zolang SP.A m.a.w. niet minstens kan insinueren en liefst zelfs aantonen dat die partij er toe doet, op supranationaal of internationaal niveau, blijft het aanklampen voor haar. De ecologische accenten die de Vlaamse socialisten leggen, blijven toch een beetje een pleister op een wonde. Hoeveel respect we voor de rest ook hebben voor Vandenbroucke en co, de socialistische bonzen blijven verder ook de gevangene van een discours van competitiviteit, performantie en efficiëntie. Veel mensen zijn dat beu, overigens niet alleen bij ons: vraag maar eens aan een ‘white collar’ Chinees die zich 12 uur per dag en 6 dagen per week afbeult, wat hij  van een en ander denkt.
En ondanks het pleidoor van SP.A voor solidariteit, ook als het ruim (en op wereldschaal) gedefinieerd wordt, gaan velen onder de aanhang in de praktijk die solidariteit toch vrij eng interpreteren, Vlaams dus, à la limite Belgisch. “Meer koopkracht voor de gewone Vlaming en raak vooral niet aan ‘onze’ sociale zekerheid”. Solidariteit en egoïsme liggen dus helaas niet zover van elkaar. Al zullen SP.A’ers de eerste zijn om dat aan te vechten. Prangende issues als ‘Gezondheid als een universeel mensenrecht’, ook in ontwikkelingslanden, of een (ipv nationaal) op wereldschaal georganiseerde sociale zekerheid, iets waarvoor een lobbyende collega van mij zich de ziel uit het lijf loopt, ik zie die bekommernis eerlijk gezegd te weinig bij de huidige SP.A. Of ze staat er alvast niet veel mee in de gazet.
SP.A Rood en zeker PVDA raken dan weer de eerste decennia nog niet af van hun imago van extremisten en communisten, terecht of ten onrechte. Het zal dus van de groenen moeten komen. Ispo-surveys geven al een tijdje aan dat het electorale potentieel er wel degelijk is, veel mensen kunnen zich minstens voorstellen om op Groen te stemmen.
Hetzelfde argument (nl. non-relevantie en naïviteit in internationale context) dat gold voor de SP.A zou je echter in principe tegen Groen! kunnen gebruiken (‘wat baat het om België op groene leest te schoeien, als de rest blijft zweren bij rauw kapitalisme). Ware het niet dat er internationaal ondertussen duidelijk iets aan het bewegen is. Het neoliberale model heeft, zoals al vermeld, afgedaan, of moet zich toch minstens voor een tijdje heel koest houden. Als zelfs de Financial Times al een special series meent te moeten wijden aan ‘the survival of global capitalism’ … De gestage stroom alarmerende klimaatopwarmingsberichten, en de wending van de steven door Obama, tonen aan dat het niet alleen moet, maar ook kan. Overal in de wereld staan projecten in de steigers, en zullen economieën op meer groene leest ingevuld worden. Misschien gaat het allemaal niet ver genoeg, en veel te traag, maar soit, je moet ergens beginnen. Overigens trap ik een open deur in als ik zeg dat Ecolo ook bewijst in Wallonië dat het electoraal kan.
Die core ‘mundiale & mainstream’ boodschap van Groen! klinkt te weinig door, al te vaak lijken linkse en groene politici zich te verliezen in nationale en internationale linkse ‘pet peeves’ (bv. Oosterweeltunnel in Antwerpen, Gaza, Tibet) die weliswaar belangrijk zijn, maar toch eigenlijk te veel de klemtoon leggen op burgerlijke en politieke mensenrechten, en voorbij gaan aan structureel sociaal-economisch en ecologisch onrecht. Terwijl ons maatschappijmodel net een belangrijke oorzaak is van dat sociaal-economisch-ecologische onrecht, meer dan van burgerlijk-politieke onrecht (waar toch vaak de binnenlandse machthebbers voor verantwoordelijk zijn, en waar we uiteraard moeten tegen blijven fulmineren). Voor mensen weer van kwade wil zijn, ik zeg dus niet dat we niet moeten op straat komen tegen de Chinese overheersing van Tibet, ik zeg alleen dat er buiten verhouding veel energie wordt in gestoken, ten nadele van structureel sociaal-economisch onrecht.
We moeten Trips+, Gini-coëfficiënten en andere voor de leek obscure concepten vertalen naar ‘stories’ die mensen aanspreken. De causale links blootleggen tussen onze levensstijl en de mistoestanden in low-income countries: we hebben de jongste decennia massaal onze milieuproblemen ge-outsourcet naar LIC’s, en onze sociale markteconomie van na WO II waar we met zijn allen zo trots op waren, was helaas voor een groot deel slechts mogelijk door de exploitatie van resources uit LIC’s (naast het feit dat door de Koude Oorlog de helft van de wereld een ‘time out’ hield). We moeten onze levensstijl dus ‘ontmaskeren’ of minstens in haar blootje zetten. Fidel Castro gaf indertijd al het populistische goeie voorbeeld, toen hij statistieken uit een Unicef-rapport (24000 kinderen sterven per dag om vermijdbare redenen) vertaalde naar: “dat is dus 1 atoombom op de derde wereld elke vijf dagen” (quote, zie een recent boek van Kris Merckx).
Nu lijken dit soort socio-economische thema’s nog te vaak voorbehouden voor de softere aanpak, voorbehouden voor NGO-campagnes dus (zie nu bv. Broederlijk Delen campagne mbt India). Waarom klaagt Groen bv. niet met dezelfde woede en hardnekkigheid, als ze de Israëlische interventie in Gaza aanvallen, de stilaan 30 miljoen werklozen aan die de crisis al eist in China, toch door de neoliberals gepromoot als het ‘Wirtschaftswunder’ en ‘selling argument’ van hun beleid (terwijl de groei daar toch meer en meer op sociaal en ecologisch drijfzand gebouwd lijkt, ondanks inspanningen van de overheid daar)? Of tegen het feit dat de Millenniumdoelstellingen ondertussen ver weg zijn, zeker in Subsahara Afrika ? Of de 100.000 Indische vrouwen die om mysterieuze redenen elk jaar levensgevaarlijk verbrand worden? Of het feit dat onze levensstijl 3 planeten vergt, mochten ze allemaal ons voorbeeld volgen? De kranten staan er elke dag bij wijze van spreken vol van, helaas bij de weggemoffelde berichten.
Vandaag nog in de IHT: in China zijn er 7% ondervoede kinderen, terwijl het cijfer in Indië liefst 42 % bedraagt. Zelfs in provincies, zoals Maharasthra en Gujarat, waar toch hoge economische groeicijfers geboekt worden, lijden veel kinderen honger. Terwijl China toch veel meer wordt aangewreven door groene en andere linkse politici qua mensenrechten… Te vaak wordt actievoeren voor dit soort sociaal-economische mensenrechten overgelaten aan organisaties als Oxfam, AzG etc. of nog, aan Rudi Vranckx op zaterdag, waarmee we dan ons geweten sussen (door het storten van geld bv.) Of erger nog, waar we met zijn allen laconiek van wegzappen. We lijken het opgegeven te hebben om mensen een geweten te schoppen over onze manier van leven, terwijl velen er nochtans van overtuigd ben dat het mogelijk is. We zijn allemaal sociale wezens, de psychopaten onder ons daar gelaten. De meesten hebben echt geen camera’s van de wereldmedia nodig om de boodschap te begrijpen.
En als groenen dan voor ‘groene Ayatollah’s of ‘eco-fascisten’ worden uitgemaakt’, of voor mensen die de mensen vrees aanjagen, in tijden waarin ze toch al doodsbang zijn, het zij zo. De groene bekommernis is, anders dan bepaalde andere doemdenkerij, op hard wetenschappelijk bewijs gefundeerd. Mensen zouden, omdat ze bang zijn, ipv rechts dus juist links moeten stemmen. Anders dan de rechtse door de onderbuik geïnspireerde stemmen, verkondigt groen toch een humanistische boodschap die appelleert aan het beste in mensen (zoals ook Obama dat probeert te doen). En anders dan Dedeckers inconsistente discours, is het groene gedachtengoed geen ballon waar je maar hoeft in te prikken. Intuïtief voelen ondertussen veel mensen al dat het anders moet. Dat dit een verrekt koude winter was, doet niks af aan die vaststelling.

Soit, het is uiteraard niet aan mij om als volslagen outsider Groen! lessen te geven – ter situering, zelf laveer ik meestal tussen een rode en groene stem (al heb ik op een blauwe maandag ooit nog eens op een ‘visionair’ VLD-politicus menen te moeten stemmen ). Ik dacht dit stukje te moeten schrijven, omdat er allicht wel meer mensen zijn die in juni niet op de gebakken electorale peren willen kijken. Daarom, nogmaals: we hebben dringend nood aan “groen met ballen”.  En nee, het gaat niet om een nieuw recept van Piet Huysentruyt.