Politieke onrust geeft Venezolaanse psychiaters de handen vol

De Venezolaanse economie doet het al jaren slecht en het vertrouwen in ’s
lands politici om daar wat aan te veranderen taant al even lang, maar de
acute politieke crisis die begon met een eerste algemene staking in
december vorig jaar heeft de samenleving in Venezuela onder hoogspanning
gezet. De polarisatie tussen voor- en tegenstanders van president Hugo
Chávez verdeelt de werknemers van bedrijven, gezinnen en voetbalploegen.
Van de 24 miljoen Venezolanen lijken er 12 miljoen pas weer gelukkig te
zullen worden als Chávez het veld ruimt, maar geven de andere 12 miljoen de
indruk hun leven te willen opofferen om hun staatshoofd in het zadel te
houden.

De aanhoudende verbale krachtmetingen tussen die twee kampen slopen alle
Venezolanen met minder sterke zenuwen. Bij sommigen uit zich dat in
psychische storingen, andere patiënten krijgen last van lichamelijke
kwalen. “We zien meer gevallen van hoge bloeddruk, hartaanvallen,
spijsverteringsproblemen en huidaandoeningen,” zegt psychiater Roberto de
Vries van het Centro de Estudios del Poder. Volgens de Vries speelt vooral
de lange fase van uiterste alertheid gecombineerd met extreme gevoelens van
woede en frustratie veel Venezolanen parten. Ook de meerderheid van de
Venezolanen die zich vroeger niet te veel aantrokken van wat er in hun land
gebeurde, volgt nu de politieke evolutie op de voet. Iedereen praat mee
over de betogingen en stakingsoproepen die elkaar opvolgen en beoordeelt de
geruchten over een mogelijke staatsgreep die circuleren.

“Ik kan niet meer zo goed werken door de slapeloosheid waarvan ik last
hebt, ben 6 kilogram verdikt en ben weer beginnen roken,” zegt Rebeca
Prieto, een 46-jarige tandarts. “Toen ik ook aan hartritmestoornissen begon
te lijden, heb ik naar mijn arts geluisterd en ben ik minder tv gaan
kijken,” zegt Prieto. “In de auto luister ik alleen nog naar muziek geen
nieuwsprograma’s meer voor mij.”

Net als honderdduizenden andere Venezolanen luisterde Prieto de voorbije
maanden bijna constant naar radio-uitzendingen over de aanslepende
confrontatie tussen de regering-Chávez en de tegenstanders van diens
regime. Thuis en op het werk werd er nauwelijks nog over iets anders
gepraat. Prieto vindt dat Chávez moet vertrekken en heeft ook al aan twee
betogingen tegen de president deelgenomen. Maar nu heeft ze toch maar
besloten “het kalmer aan te doen”, zeker in haar gezin, dat net als de rest
van de samenleving hopeloos verdeeld is tussen voor- en tegenstanders van
de “Bolivariaanse sociale revolutie” die Chávez bij zijn aantreden in 1999
in gang zette.

Veel Venezolanen hebben schrik dat het land kan afglijden in de totale
chaos. Dat was al even het geval in april, toen een driedaagse staking en
massale betogingen van de oppositie tot een staatsgreep en enkele dagen van
rellen en plunderingen leidden. Maar Chávez kon zijn ambt al na twee dagen
weer opnemen, wat waarschijnlijk ergere ongeregeldheden voorkwam. De
deelnemers aan de betogingen voor of tegen Chávez blijven wel een opruiende
en heel agressieve taal gebruiken, en geven geen blijk van tolerantie. De
graffiti die overal verschijnen staan bol van beledigingen en bedreigingen
aan het adres van de tegenpartij.

Volgens sexuologe Aminta Parra lijdt ook het liefdesleven van de
Venezolanen onder die toestand. Haar patiënten zouden het door de
ongerustheid en de toegenomen stress veel minder vaak doen dan voorheen.
“Koppels die twee tot drie keer seks hadden per week, vrijen nu nog maar
één keer of nog minder.”

Psychiater Luis Uzcátegui wijst erop dat de acute stresssituatie van dit
jaar bovenop latente gevoelens van onzekerheid en angst komt die al veel
langer aan de weerbaarheid van de Venezolanen knagen. “In reële termen
verdienen de Venezolanen minder dan in de jaren 70, en meer dan helft van
de bevolking heeft geen of slechts deeltijds of onderbetaald werk.” Dat
heeft volgens hem geleid tot een fundamenteel gebrek aan vertrouwen in de
toekomst dat zich onder meer uit in een toename van het alcoholisme, meer
zelfmoordpogingen en collectieve ontevredenheidsgevoelens.

Psychiaters en psychologen vinden dat de overspannen Venezolanen in de
eerste plaats weer afstand moeten leren nemen. Lange gesprekken met familie
en vrienden, activiteiten buitenhuis en bezinning is wat Pedro Alcalá,
directeur Gezondheidszorgen van het Instituut voor Sociale Zekerheid,
aanbeveelt. Anthony Chang, een jonge expert accupunctuur die zich onlangs
in Caracas vestigde, vertelt sommige van zijn patiënten dat hij hen met
zijn naalden niet helemaal van hun hoofdpijn, rugklachten of maagzweren kan
afhelpen. “De aanvullende remedie is geen betogingen, geen Chávez, geen
Globovisión (een populaire nieuwszender).” Psychologe Felicitas Kort is het
daar maar gedeeltelijk mee eens. Zij vindt dat deelnemen aan ordelijke
betogingen een uitlaatklep kan bieden voor angsten en mensen houvast kan
bieden door de collectieve zoektocht naar oplossingen voor de crisis.