Politieke satire is een gevaarlijk vak in Maleisië

Satire is het nieuwe wapen in de strijd om vrije meningsuiting. Creatieve critici nodigen burgers uit om te lachen om de overheid en commentaar te geven over thema’s via cartoons, blogs en videofragmenten op YouTube. Met Maleisische internetregelgeving laat satire en parodie toe “als het duidelijk is voor een doorsnee burger dat de inhoud fictie is”.
Maar die juridische bescherming verhinderde de politie niet om met harde hand op te treden. Op 2 september werd Irwan Abdul Rahman, hoofdredacteur van de krant Malay Mail beschuldigd van het publiceren van onjuiste informatie nadat hij een duidelijk satirisch artikel gepost had over de energiereus Tenaga Nasional Berhad (TNB).
Een week later werd blogger ‘Namewee’, die bijna een miljoen fans heeft op websites als YouTube en Facebook, gearresteerd omdat hij de speciale privileges van de Maleiers ter discussie zou hebben gesteld. De Maleiers maken als etnische groep 65 procent van de 28 miljoen Maleisiërs uit. Minderheden in het land stellen de privilegepolitiek al tientallen jaren aan de kaak.
Sommige waarnemers zien de beschuldigingen en arrestaties als een teken van wanhoop door de heersende partij UMNO. UMNO ligt van verschillende kanten onder vuur omdat het te zwak zou reageren op eisen van de minderheden en er niet in slaagt om de Maleisische economie weer op de sporen te krijgen.
“Het is duidelijk dat de heersende klasse niet met satire kan omgaan omdat het een gelegenheid geeft aan de bevolking om om ze te lachen en het hun imago schaadt”, zegt parlementslid Kulasegaran Murugesan. “Satire is een machtig wapen voor verandering en democratisering.”

Zunar

Onlangs nog werd de prominente cartoontekenaar Zulkiflee Anwar Ulhaque, bekend onder zijn artiestennaam Zunar, gearresteerd, enkele uren voor de publicatie van zijn boek Cartoon-o-phobia. Het boek werd verboden, net als zijn drie voorgaande boeken.
De overheid noemt Zunars cartoons “schadelijk voor de openbare orde” en zal de cartoonist waarschijnlijk vervolgen. “Ze kunnen me gevangennemen, maar ze kunnen mijn hoofd niet gevangennemen”, zei Zunar in een boodschap voor zijn vrouw. “Actie van de politie kan mijn inspanningen niet hinderen om corruptie en machtsmisbruik bloot te leggen. Mijn arrestatie en het verbod op mijn boek tonen alleen maar aan dat de overheid bang is voor cartoons.”
De politie viel ook binnen in het kantoor van Malaysiakini, een alternatieve nieuwssite die de cartoons van Zunar publiceert. Hoofdredacteur Steven Gan ziet daarin een duidelijke poging om de medewerkers van de site te intimideren. “Maar we blijven de cartoons publiceren”, zegt hij.
Op 26 september kwamen advocaten, journalisten en activisten samen om gerechtigheid voor Zunar te eisen. “We sturen een duidelijk signaal naar de overheid dat de bevolking dergelijke draconische maatregelen niet accepteert”, zei politiek commentator Josh Hong. “Deze maatregelen zijn ongekend streng”, zegt advocaat Ragunath Kesavan. “Als het de bedoeling is om Zunar en anderen het zwijgen op te leggen, dan lukt dat zeker niet. Integendeel: mensen zijn geschokt door de harde actie tegen satirici.”