Portret van Romi Anauel, frontvrouw van Terrakota

De elf nummers op ‘World Massala’ lijken wel een bloemlezing van een jaargang MO*. Thema’s als multiculturaliteit, waardig werk, identiteit, voedsel, migratie en de macht van multinationals passeren allemaal de revue. De song die het meeste beklijft, is Ilegal, een nummer over sans-papiers.
Leven zonder papieren, zangeres Romi weet er alles van. Nadat haar Angolese paspoort in 2004 gestolen werd en haar geboorteakte verloren was gegaan, moest ze in Portugal zes jaar als “illegaal” door het leven. Romi: ‘Duizenden mensen leven in de illegaliteit, terwijl het recht op papieren een fundamenteel recht is. Toch is Ilegal geen droef nummer geworden. En het magische is: een maand nadat ik het schreef, kreeg ik mijn Portugese papieren. Ik hoop dat het ook op andere mensen dezelfde uitwerking heeft.’
Als tweejarige kleuter ontvluchtte Romi samen met haar familie de burgeroorlog in Angola. ‘Ik was uiteraard nog heel jong, maar een aantal dingen staan me nog scherp voor de geest. Mijn moeder die met mij op de arm door een kogelregen wegrent. Het leven in een vluchtelingenkamp. En de geur van de Angolese aarde vlak na een regenbui.’ Ze is nooit meer teruggekeerd naar haar geboorteland. ‘Rond mijn twintigste ben ik wel op zoek gegaan naar mijn roots. Dat moest ik gewoon, ik wilde weten wie ik was en waar ik behoorde. Zo ben ik veel gaan lezen over Angola. Uiteindelijk kwam ik erachter dat mijn moeder eigenlijk Maasai is, afkomstig van een nomadenvolk uit de Nijlregio. Mijn vader is dan weer half Angolees en half Portugees.’
Romi groeide op in de Quinta dos Caniços, het Portugese platteland in de buurt van Torres Novas. Ze heeft eigenlijk altijd met een voet in Europa en een in Afrika gestaan. Of beter: tussen de twee in. ‘In mijn klas was ik het enige zwarte meisje; mijn klasgenootjes gaven me het gevoel dat ik anders was. Ik heb me dan ook nooit helemaal Portugees gevoeld. Maar voor Angolezen ben ik ook geen Angolese meer. Zelf zie ik het zo: ik ben wereldburger.’ Die dualiteit is ook weerspiegeld in haar naam. Romi Anauel werd geboren als Rosa Maria Paulo Teles. ‘Als ik kon, zou ik onmiddellijk mijn naam nog eens veranderen. Romi past niet bij mij. Ik voel meer voor tribale namen, die heb ik ook aan mijn dochters gegeven. Zelf zou ik kiezen voor de tribale naam van mijn grootmoeder, Ndelekuelua Nhialassa. Mijn overgrootmoeder was trouwens een koningin.’ Geen wonder dat Romi’s Belgische vriend en manager –én voormalig MO*Wereldblogger– Benjamin Tollet haar op Facebook een prinsesje noemt.
**
De muziek van Terrakota omschrijven in één woord is onbegonnen werk. Hoe noem je een mix van Afrikaanse ritmes doorspekt met Arabische en Indiase invloeden, flamenco, dub en raggamuffin? Zelf spreken ze van world massala –niet toevallig de titel van hun nieuwe album. ‘Massala is een kruidenmix, vaak gebruikt in de Indiase keuken. Zegt dat genoeg?’ Marketinggewijs worden de muzikanten van Terrakota wel eens de ‘ambassadeurs van Portugese multiculturaliteit’ genoemd. Punt is dat nieuwe muziekstijlen in het Lissabon-van-de-fado niet altijd makkelijk van de grond kwamen. Intussen is er wel sprake van een heuse musica mestiça-scene. ‘En daarbinnen behoort Terrakota wel tot de pioniers.’ De groep heeft intussen een stevige reputatie opgebouwd als explosieve liveband –wie hen de voorbije jaren op Sfinks, Couleur Café, Dranouter of Polé Polé aan het werk heeft gezien, kan daarvan meespreken. Maar ooit was het anders. Romi: ‘Tijdens mijn eerste optreden stond ik de hele tijd met mijn rug naar het publiek. Ze vonden me arrogant, maar eigenlijk was ik gewoon te beschaamd om te zingen.’
**
Soms gebeurt er in je leven iets dat de rest van je toekomst bepaalt. Dat kan een gesprek zijn met je leraar Nederlands, een traumatische of net euforische gebeurtenis of gewoon een goed boek dat je leest. Bij Romi was het een stad die haar voor een stuk heeft gemaakt tot wie ze nu is. Lissabon. ‘Op mijn negentiende ben ik verhuisd, weg van het platteland naar mijn droomstad. Ik wist dat ik er iets zou vinden –al zou dat in een stad als Londen net zo goed kunnen. Het kosmopolitische karakter van Lissabon spreekt me heel erg aan; Lissabon is een fusie van culturen. Je hebt er mensen uit voormalige Portugese kolonies –Angola, Mozambique, Brazilië, Guinnee-Bissau, Kaapverdië– maar ook uit Senegal, Nigeria, India, China, Rusland en Moldavië. In mijn muziek probeer ik al die invloeden te absorberen.’
In Lissabon ontmoette Romi mensen die in haar geloofden, haar vooruit stuwden. En via de lokale muziekscene kwam ze in contact met de muzikanten van Terrakota. ‘We hebben allemaal een andere achtergrond maar zitten wel op een of andere manier op dezelfde lijn. Bij Terrakota vond ik mensen die creatief zijn en met dezelfde smaak en ogen naar de wereld kijken. We voelen allemaal dezelfde politieke noodzaak om in muziek over de maatschappij te communiceren. Kan muziek de wereld veranderen? Neen. Maar het heeft wel een grote invloed op mensen. Muziek overstijgt muren en deuren, hart en aders, en ook grenzen. Het is een taal waarvan je de woorden misschien niet verstaat maar wel de emotie.’
**
Bij Terrakota klinkt vrijwel elke song als een manifest. Romi voelt zich dan ook verwant met Ursula Rucker, een Amerikaanse singer-songwriter. Ruckers nummers over gender, seks of politiek zijn vaak als een elleboog in je maag. Romi: ‘We zien muziek als een wapen om een goede boodschap te verspreiden.’ En hoe klinkt die dan? ‘We moeten meer connecteren. Niet alleen als mensen onder elkaar, maar ook met de planeet, het universum, het grote systeem. Zoals de inwoners van de planeet Pandora in de Hollywoodfilm Avatar. Ik heb de indruk dat we in het Westen in een hologram leven. Veel mensen gedragen zich als volgzame schapen. Let er maar eens op wanneer je reist: in luchthavens worden we letterlijk als een kudde schapen behandeld.’
‘We zijn de verbinding met de aarde en de werkelijkheid kwijtgeraakt. Inheemse groepen zoals de Maya’s hebben die verbinding wel nog. Ken je de Japanner Masaru Emoto? Hij toonde met microscopische foto’s aan dat als wij liefde voelen, onze watermoleculen zich harmonisch transformeren. We zijn ons hier niet van bewust, en dat terwijl het menselijk lichaam en de aarde voor een belangrijk deel uit water bestaan.’
In het persbericht omschrijft Terrakota zijn nieuwste album als ‘Rastafari ontmoet Boeddha’. In wie gelooft Romi? ‘Ik ben christelijk opgevoed maar toen ik veertien jaar was, voelde ik aan dat er iets niet klopte met religies. Ze controleren en manipuleren te veel, ze plaatsen mensen in een hologram. Ik geloof meer in boeddhisme. We veranderen elk leven van lichaam maar onze geesten zijn al eeuwenoud.’ Daar schrijft ze ook haar creativiteit aan toe. ‘Ik heb het diep in mijn ziel. Ik denk dat ik een oude spirit ben.’
Al van jongs af aan droomde Romi ervan op een podium te staan. ‘Ik was als kindje altijd aan het zingen. Het is voor mij veeleer iets intuïtiefs dan iets technisch. Ik heb altijd graag gezongen en van nature klonk dat toonvast. Ik ben dan ook geen geschoolde zangeres maar een autodidact.’ Voor Romi zijn zangers als alchemisten. ‘We kunnen de gevoelens van mensen veranderen en hen het vertrouwen geven dat we allemaal hetzelfde zijn.’
Terrakota stelt zijn nieuwe album voor tijdens drie concerten in België: op 8 oktober in het Zuiderpershuis in Antwerpen, op 9 oktober in de Beursschouwburg in Brussel en op 15 oktober in de N9 in Eeklo.