Portugal: Op onbetreden paden, dankzij de crisis

In Portalegre, een klein stadje in het Portugese binnenland, komen de gevolgen van de economische crisis bijzonder hard aan. De Ajudada, een initiatief van de inwoners om te bouwen aan een alternatieve en solidaire economie, genereert een nieuwe dynamiek die mensen opnieuw zin geeft in het leven.

  • Ajudada: een eeuwenoude vorm van samenwerking op het platteland blijkt de inspiratiebron voor succesvolle strategieën om de crisis te lijf te gaan.
Dit artikel maakt deel uit van de reeks Zuid-Europa: het gevecht tegen de crisis. Lees ook:

De economische crisis slaat hard toe in Portugal. Het gemiddelde salaris bedraagt 840 euro, het minimumloon is niet hoger dan 480 euro en sommige bejaarden moeten het stellen met een pensioentje van 150 euro. En dat terwijl de prijzen in de supermarkten even hoog liggen als in België.

Veel mensen, vooral jongeren, zoeken mogelijkheden om te migreren. In Portalegre vindt men echter dat er nu genoeg frustratie geventileerd is. Tijd om te focussen op het potentieel van de eigen gemeenschap. Half juni hield de stad een internationale happening, de Ajudada (wat staat voor collectieve arbeid), met als centrale thema “de economie van het geven”. De opzet wil initiatieven lanceren die op andere waarden gestoeld zijn en zowel lokaal als mondiaal kunnen werken.

Genoeg gezeurd

Het sterke verzet tegen de bezuinigingsmaatregelen van het IMF maakt vandaag plaats voor groeiende ontgoocheling over de traditionele aanpak van de politiek. De maatregelen om het begrotingstekort te bestrijden blijken inefficiënt en hebben een verwoestend effect op het economisch weefsel. Het gevoel van twijfel en frustratie wordt met de dag groter. Toch groeit er tegelijk een beweging van burgers die willen ingaan tegen het overheersende pessimisme. Zij zijn ervan overtuigd dat er in hun eigen gemeenschap alles te vinden is om een goed leven te leiden, zonder te hoeven migreren.

Portalegre is een goed voorbeeld van de nieuwe manier waarop mensen de crisis te lijf gaan. Het is een traditioneel industriestadje van zo’n 20.000 inwoners in het binnenland van Portugal dat totaal verzwakt is door het sluiten van fabrieken en allerhande diensten. Een groep inwoners heeft een proces op gang gebracht dat geïnspireerd is door de waarden van delen en geven om in de gemeenschap verankerde netwerkstrategieën te ontwikkelen en projecten te realiseren. De bedoeling is om de afhankelijkheid van de centrale machthebbers te verminderen en zoveel mogelijk met de lokale gemeenschap in de eigen behoeften te kunnen voorzien.

De oude straten liggen er verwaarloosd bij. Deze stad heeft ooit betere tijden gekend, toen de wol- en de kurkfabrieken nog in volle bedrijvigheid waren en werk gaven aan duizenden mensen. Gevels van oude gebouwen zijn vervallen, heel wat panden staan leeg en winkels hebben hun deuren gesloten of bieden in de etalage hun ruimte te koop of te huur aan. Die situatie omkeren kan alleen met creatieve oplossingen die werken met alternatieven voor de geldeconomie en met coöperatieve modellen die de talenten en bekwaamheden van de mensen ten dienste van de gemeenschap stellen. Dat is waar de initiatiefnemers van de grote Ajudada op vertrouwen.

De Ajudada is een term die verwijst naar de gemeenschapsarbeid op het platteland waar mannen, vrouwen, kinderen en bejaarden elkaar wederzijdse hulp boden bij specifieke taken van de landbouwkalender. Het is dit gemeenschapsgevoel dat men nieuw leven wil inblazen.

‘Het systeem van permanente economische groei functioneert niet meer en de fundamenten zijn helemaal niet meer aangepast om een antwoord te bieden op de problemen van de samenleving’, zegt Filipa Pimentel. Pimentel stond mee aan de wieg van dit initiatief. Momenteel woont ze in Brussel, waar ze het Europese transitienetwerk coördineert. ‘Al de protestmanifestaties die we vandaag zien op verschillende plaatsen in de wereld zijn indrukwekkend door de kracht die ervan uitgaat, door de opkomst, de argumenten en het samenhorigheidsgevoel onder de mensen. Maar het is maar de helft van het werk als je echte verandering wilt bewerkstelligen’, vindt ze.

‘Er overheerst te veel een gevoel dat we de macht niet hebben om dingen te veranderen, dus doen we een beroep op iemand die wel die macht heeft. Die reflex staat haaks op wat de beweging van Portalegre wil uitdragen, namelijk het verlangen om te werken aan iets totaal anders, een positieve manifestatie die inspireert en anderen in gang zet om in actie te komen.’ Inspiratiebron is “de economie van het geven”(gift economy) die wereldwijd in opmars is. De bedenker ervan, de Amerikaanse filosoof Charles Eisenstein, was dan ook een van de internationale sprekers op de Ajudada-happening van half juni, naast de Italiaans-Frans-Duitse filosoof Anselm Jappe, Tim Crabtree, hoogleraar aan het Schumacher College, en Gary Alexander, auteur van EGaia.

Hoop doet geven

Rui Pulido Valente, docent in het hoger onderwijs in Portalegre, is heel enthousiast over de samenwerking met de verschillende lokale entiteiten, verenigingen, scholen en centra voor beroepsopleidingen. ‘Veel mensen in Portalegre voelen de nood aan dergelijke initiatieven, die niet gebonden zijn aan partijpolitiek of hiërarchie’, zegt hij.

Deze leraar technologie en management ziet een heel diep verlangen om verbanden te smeden en in te gaan tegen de logica van een samenleving die gebaseerd is op consumeren en die mensen scheidt naar gelang van hun geld, leeftijd of sociale status. Tal van projecten zien vandaag het leven die vroeger ondenkbaar waren. Er zijn gemeenschapstuinen opgezet, er is een hele dynamiek ontstaan van workshops, seminaries en culturele activiteiten. Al deze initiatieven hebben speciale aandacht voor wat lokaal is en geven voorrang aan duurzame en milieuvriendelijke projecten.

Sónia Tavares, artistiek ontwerpster en ook nauw betrokken bij de Ajudada, werkt alternatieven uit voor ‘dagelijkse behoeften waar normaal geld voor nodig is’. Volgens haar stimuleren die dagelijkse behoeften niet alleen de creativiteit, ze dragen ook bij tot het persoonlijke geluk omdat ze laten zien dat het mogelijk is om grenzen te verleggen. De inzet voor de Ajudada wordt ook ruimschoots gecompenseerd door een gevoel erbij te horen en een deel te zijn van het grotere geheel. ‘Je geeft, maar je wordt ook onmiddellijk beloond’, aldus Tavares. De grote hoop is dat de Ajudada een platform kan zijn voor een beweging voor verandering, lokaal, nationaal en internationaal.

 


Voor Engelstalige ondertiteling: klik op het ondertitelingsicoontje rechtsonder.

Carlos Baptista is een freelance journalist in Portugal.

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.