Premier kortwiekt commerciële campagnefinanciering

Onder de nieuwe regels voor partijfinanciering zouden de giften van bedrijven tot duizend Canadese dollar (650 euro) per bedrijf beperkt moeten blijven. Voor individuele giften wordt een plafond van tienduizend Canadese dollar ingesteld. Ook de mogelijkheid voor vakbonden om partijen te financieren wordt flink ingeperkt. In het nieuwe systeem krijgen de partijen geld van de staat - zoals het in Europa veelal gebeurt. Alle partijen die meer dan tien procent van de bevolking vertegenwoordigen, worden zo met belastinggeld gesubsidieerd.

Met de nieuwe wet zou de Liberale Partij van Chrétien wel in eigen vlees snijden: volgens het meest recente rapport van de belangengroepering Democracy Watch waren 95 van de 100 belangrijkste donoren van de Liberale Partij in 2001 grote bedrijven. De bedrijfsgiften waren dat jaar - geen verkiezingsjaar - goed voor meer dan 2,5 miljoen dollar. Ook de oppositionele Canadian Alliance Party moest het vooral van grote bedrijven hebben. De centrum-linkse New Democratic Party (NDP) daarentegen kreeg logischerwijze vooral van de vakbonden geld toegestopt.

Chrétien toont zich een hevige voorstander van de wet sinds de zakenwereld en de petroleumrijke provincies eind vorig jaar in de aanval gingen tegen het Kyoto-protocol. Onlangs nog beweerde minister van Erfgoed Sheila Copps dat de bedrijfswereld parlementsleden financieel had beïnvloed ten einde de ratificatie van het protocol te vertragen. Het Kyoto-protocol is het verdrag waarin landen over de hele wereld zich ertoe verbinden om de uitstoot van broeikasgassen niet te laten stijgen.

Volgens de premier is het voorstel ook vrouwvriendelijk: in geen enkele partij rijven vrouwen veel bedrijfsgeld binnen. Door de nieuwe wet wordt die scheeftrekking in campagnefinanciering gecorrigeerd. Ook politieke nieuwelingen zouden er wel bij varen: individuele donoren zullen voor hun bijdragen betere motieven hebben dan de bedrijfswereld. Chrétien wijst tot slot naar het slechte voorbeeld van de VS waar de kandidaten een derde van hun tijd dienen te besteden aan de zoektocht naar geld.

Volgens een aantal politieke analisten heeft de premier nog andere motieven: enerzijds wil hij het blazoen van zijn partij wat oppoetsen, na een reeks financiële schandalen en pijnlijke gevallen van nepotisme, en anderzijds zou hij de kans grijpen om de fondsenwerving van voormalig minister van Financiën Paul Martin te kortwieken. Partijgenoot Martin is de gedoodverfde opvolger van Chrétien sinds die vorig jaar bekendmaakte dat hij begin 2004 uit de politiek stapt. Beide politici kunnen het moeilijk met elkaar vinden.

De voorstanders van de wet zijn ondubbelzinnig blij met de steun van Chrétien aan het wetsvoorstel. Voor hen maakt het niet uit wat de motieven zijn; als de wet maar verandert. Aaron Freeman, woordvoerder en hoofdonderzoeker van de ngo Democracy Watch, benadrukt dat openheid van de campagnefinanciering een democratisch grondbeginsel is. Democracy Watch wijst erop dat de partijfinancierders ook een ‘beloning’ krijgen. Maar liefst 17 van de 25 grootste bouwbedrijven die de staat in dienst heeft, verstrekken geld aan de Liberale Partij.

De nieuwe NPD-leider Jack Layton is gematigder in zijn enthousiasme. Hij eist dat de wet sluitend is en geen achterpoortjes toelaat. Zo vreest hij dat individuele kaderleden van een bedrijf grote individuele giften zouden doen die achteraf stiekem door de firma terugbetaald worden. Chrétien heeft daarop al gerepliceerd dat de wet zulke donaties uitdrukkelijk zal verbieden, en dat er controlemechanismen komen.