'President van de inheemsen' moet schipperen - analyse

Goed een vierde van de bevolking van Ecuador heeft min of meer zuiver
indianenbloed in de aderen. Zo’n 3,5 van de 12 miljoen mensen in het land
behoren tot 11 inheemse etnische groepen: de Quechua, Awa, Chachi, Epera,
Tsáchila, Cofán, Siona, Secoya, Huaorani, Achuar en de Huar. De rest van de
bevolking is een amalgaam van indiaanse, blanke of zwarte afkomst. Ecuador
is daarmee het Zuid-Amerikaanse land met de sterkste inheemse
vertegenwoordiging.

Gutiérrez heeft zijn overwinning te danken aan de alliantie met de
Pachakutik Beweging voor Multinationale Eenheid, de politieke arm van de
inheemse koepelorganisatie CONAIE. Zonder Pachakutik had Gutiérrez als
kandidaat van de Partij van de Patriottische Gemeenschap van 21 januari
nooit 54,35 procent van de stemmen gehaald. De kiem voor de alliantie lag
precies in die 21ste januari 2000, toen ontevreden militairen onder leiding
van Gutiérrez steun verleenden aan een indianenopstand tegen president
Jamil Mahuad. De coup kostte de ex-kolonel zes maanden gevangenisstraf,
maar het gaf hem ook de populariteit die hij nodig had om in de politiek te
stappen.

De voorzitter van de CONAIE die alle inheemse groepen vertegenwoordigt,
noemde de overwinning een historische dag van hoop. We zijn zo lang
uitgesloten, zegt Leonidas Iza, en nu kunnen we hopen dat de zaken
veranderen, niet enkel voor de inheemse Ecuadoranen maar voor alle groepen
die zo lang onteigend en vergeten zijn.

Het verlanglijstje van de inheemse beweging is echter bijzonder lang -een
herverdeling van het land, beter onderwijs, erkenning van de eigen
rechtspraak en het gemeenschappelijk grondbezit om maar enkele
verzuchtingen te noemen. Als Gutiérrez die eisen inwilligt, zal hij moeten
tornen aan de belangen van de economische bovenklasse. De Ecuadoraanse
zakenwereld en de CONAIE stonden de laatste jaren meer dan eens met
getrokken messen tegenover mekaar, bijvoorbeeld in het conflict over de
aanleg van een 500 kilometer lange ‘Oleoducto de Crudo Pesado’ (OCP) dwars
door het Amazonewoud.

Gutiérrez’ alliantie met de inheemse sector wordt ook met argusogen bekeken
in de Verenigde Staten. Met name de Bretton Woods-instellingen in
Washington en de investeerders in Wall Street zijn niet gerust in de linkse
president. Zijn tegenstanders zijn erin geslaagd Gutiérrez te verbinden met
het spookbeeld van de communistische president. Toen de ex-kolonel onlangs
op bezoek ging in de VS werd er beleefd gepolst naar zijn banden met
gewelddadige groepen. Gutiérrez’ politieke tegenstander Alvaro Noboa, die
zondag de verkiezingen verloor met 45,65 procent van de stemmen, is erin
geslaagd de kolonel af te schilderen als een man die geen respect heeft
voor privé-bezit en buitenlandse investeerders liever ziet vertrekken.

Allicht laat de 45-jarige Gutiérrez de radicaalste eisen van de Pachakutik
beweging links liggen. Hij deed de afgelopen weken hard zijn best om de
zakenwereld gerust te stellen: de overheidsschuld zal netjes afgelost
worden, de dollar blijft de nationale munt, een Pan-Amerikaanse handelszone
wordt niet uitgesloten. De toekomstige president beklemtoonde gisteren dat
hij een regering van nationale consensus wil vormen voor alle 12 miljoen
Ecuadoranen.

De eerste internationale vuurproef voor Gutiérrez worden de
onderhandelingen over de Pan-Amerikaanse Vrijhandelszone (FTAA), die
volgens een principeakkoord op te richten is tegen 2005. De inheemse
beweging is radicaal tegen één grote markt die alle landen van Zuid- en
Noord-Amerika met elkaar verbindt. Gutiérrez neemt een ander standpunt in:
hij stelt dat de FTAA zoals die er nu uitziet inderdaad zelfmoord betekent
voor de Ecuadoraanse producenten maar is in principe niet tegen. De linkse
president wil front vormen met andere Andeslanden en met andere
Zuid-Amerikaanse landen. Allicht kan hij het goed vinden met de linkse
Braziliaanse president Lula da Silva en de Venezolaanse president Hugo
Chávez, ook een ex-militair die verkozen werd na een coup.