Project Cairo 2050: Ambitieuze plannen voor een miljoenenstad

Voor geen meter lijkt de grote begraafplaats van Cairo op een van haar talrijke Belgische tegenhangers. Onder een zinderende Egyptische zon, in het centrum van een van de grootste steden van de wereld, wonen doden en levenden er zij aan zij. Aan de eeuwenoude traditie komt nu waarschijnlijk een eind. De Egyptische overheid schaarde zich midden vorig jaar achter verregaande moderniseringsplannen voor de buurt.
In de straten van Caïro wordt de begraafplaats el-Arafa genoemd. Ze dateert uit de zevende eeuw en is daarmee de oudste nog actieve begraafplaats ter wereld. Van meet af aan was el-Arafa een plaats tussen leven en dood. Grafbewakers en hun families, en gelovigen die dicht bij de talrijke heiligenschrijnen en religieuze instellingen wilden wonen, vonden doorheen de eeuwen een onderkomen tussen de talrijke grafkelders en monumenten.
De laatste vijftig jaar groeide el-Arafa uit tot een betaalbare buurt voor nieuwe immigranten in de stad. Hoeveel mensen er vandaag precies wonen, blijft echter een goed bewaard geheim. Officiële cijfers ontbreken en de aantallen variëren naargelang de belangen van diegene die ze citeert. Zo houden sommigen het op 60.000, spreken anderen van 500.000 of van meer dan een miljoen. Ondertussen is de begraafplaats uitgegroeid tot een ware stad, met water en elektriciteit, een postkantoor, een medisch centrum, talrijke winkeltjes, zaakjes en cafés.  
Midden vorig jaar stelde het Egyptische ministerie van Huisvesting het ambitieuze Project Caïro 2050 voor. De regering wil van de vervuilde miljoenenstad opnieuw een leefbare omgeving maken en stelt daarom een reeks verregaande ingrepen voor in de ruimtelijke planning van de stad.
De eeuwenoude begraafplaats wil Project 2050 vervangen door een weelderige aaneenschakeling van tuinen en parken, een groene long in het midden van de stad.
Een leefbaar Cairo
Met naar schatting zeventien miljoen inwoners, meer dan twee miljoen vervuilende auto’s, weinig openbaar vervoer en een erbarmelijke luchtkwaliteit, is Caïro volgens de Wereldbank de meest vervuilde stad ter wereld. Het bestuur van de hoofdstad is dan ook al jaren op zoek naar een manier om de levenskwaliteit van haar burgers te verhogen.
Om Caïro te laten herademenen, wil Project 2050 de twaalf kilometer lange begraafplaats ombouwen tot een reusachtige groene ader.  17.000 are vol graven en monumenten zouden worden verplaatst naar buitenwijken als Helmand en Zes Oktoberstad, hun inwoners ondergebracht in appartementen buiten de stad.
Wantrouwen troef
Velen maken zich echter zorgen over de megalomane plannen van de overheid.
‘Project 2050 is ontworpen door leden van de Nationaal-Democratische Partij, vertrouwelingen van Jamal Mubarak, zoon van de  president, en door enkele zakenlui met verregaande plannen voor de hoofdstad,’ zei Egyptisch historicus Khaled Fahmy in een interview met MO*.
‘De overheid heeft geen enkel vermoeden van het aantal mensen dat in de regio woont. Ze denkt eenvoudigweg dat de doden moesten worden verplaatst en de families die een graf bezitten gecompenseerd.’
Dat el-Arafa tot een park zou worden omgevormd, lijkt Fahmy niet meer dan een dekmantel. ‘De oprichting van een park is in Caïro altijd populair. Iedereen wil immers meer groen. Bouwprojecten en vastgoed, daar gaat het om,’ zei Fahmy.
En wat met de inwoners?
Het Egyptische kwaliteitsweekblad el-Ahram verzamelde vorige week reacties bij de inwoners van de buurt. Velen waren gealarmeerd door de plannen van de overheid, anderen zagen de voordelen van een verhuis wel in.
Enerzijds wonen de inwoners van el-Arafa in een van de meest veilige en rustige buurten van de miljoenenstad. In tegenstelling tot wat doorgaans wordt verteld, lijkt de begraafplaats in niets op een Egyptische sloppenwijk. El-Arafa heeft dan wel geen telefoon of vuilnisdienst, het is een van de weinige plaatsen in Caïro met open ruimte en wat groen.
Anderzijds voelen veel inwoners van de begraafplaats zich door de rest van de stad systematisch gediscrimineerd. Jongeren vinden moeilijk een huwelijkspartner uit een andere buurt en verzwijgen hun afkomst voor werkgevers of professoren. Leven in een appartement in Helmand of Zes Oktoberstad, lijkt vooral veel jongeren in el-Arafa dan ook geen slecht idee.
Dat de overheid de inwoners van el-Arafa werkelijk een nieuwe woonst zou bieden lijkt Fahmy echter een illusie. ‘Ze hebben geen idee waarover ze praten,’ zei hij.