Propaganda en censuur werpen vruchten af

De enquête werd afgenomen bij 1100 mensen en maakt deel uit van het project ‘AfroBarometer’, een onderzoeksproject naar politieke, sociale en economische trends in zestien Afrikaanse landen. In 1999 polsten de onderzoekers van het Michigan State University, het Zuid-Afrikaanse Institute for Democracy en het Ghanese Centre for Democratic Development al eens naar het vertrouwen van de Zimbabwanen in hun politieke leiders. Amper twintig procent zei toen vertrouwen te hebben in president Robert Mugabe. Nu is dat 46 procent.

Deze enquête zegt meer over wat de Zimbabwanen menen te moeten antwoorden dan over wat ze werkelijk denken, analyseert onderzoeker Robert Mattes. We hebben veel moeite gedaan om de respondenten van onze neutraliteit te overtuigen. Maar aan het eind van het interview verklaarde 46 procent toch dat ze geloofden dat we van de regering waren. Vier op vijf Zimbabwanen zeggen dat ze vaak of altijd moeten opletten als ze over politiek praten, zo blijkt ook uit het onderzoek.

De populariteit van de president is moeilijk te rijmen met de economische toestand in het land. Slechts een kleine groep van begunstigden is er economisch op vooruit gegaan, zegt Mattes. De meesten - vooral de jongeren en de landlozen - zijn slechter af dan vroeger. Maar zij zijn bang om hun politieke voorkeur te tonen.

Volgens de Zimbabwaanse activist Brian Raftopoulos toont de opiniepeiling hoe goed de regeringspropaganda werkt. Alle buitenlandse journalisten werden uit het land verbannen en wat er nog overblijft van de onafhankelijke pers wordt zwaar onder druk gezet. Dat heeft een grote, negatieve impact op het publiek. Elke dag verketteren de staatsmedia de oppositie. Morgan Tsvangirai en zijn collega’s hebben geen toegang tot de media om op de kritiek te reageren.

De peiling toont ook dat de bevolking van Zimbabwe haar vertrouwen in een meerpartijendemocratie verliest. Slechts 48 procent van de ondervraagden steunt die vorm van bestuur - veel minder dan de 71 procent van 1999. Slechts 58 procent is tegen een éénpartijstelsel, tegenover 74 procent vijf jaar geleden.

Opvallend is ook hoe laconiek de Zimbabwanen denken over aids, in een land waar toch bijna een derde van de bevolking tussen 15 en 49 besmet is met het virus. Slechts zeven procent zegt zich zorgen te maken over de pandemie, hoewel bijna acht op tien zegt iemand te kennen die gestorven is aan de gevolgen van aids. Onderzoeker Mattes noemt die paradox begrijpelijk. Honger doodt in een paar dagen. Van aids sterf je pas na vijf jaar.

Grote delen van Zimbabwe worden momenteel geplaagd door voedseltekorten. Die zijn het gevolg van de aanhoudende droogte en van het rampzalige landherverdelingsprogramma van de regering. Mugabe lanceerde in 2000 een campagne om het land van blanke boeren te onteigenen en te verdelen onder landloze zwarten. Op die manier wist hij de aandacht af te leiden van de economische problemen van Zimbabwe, in een verkiezingsjaar waarin zijn partij voor het eerst werd bedreigd door de oppositie. Sindsdien raakte het land van de regen in de drop. De presidentsverkiezingen van 2002 stonden in het teken van politieke repressie. De hyperinflatie heeft tot massale verpaupering geleid en de regering schrikt niet terug voor mensenrechtenschendingen om haar machtspositie te behouden. (MM/PD)