Q&A: immigratie in Griekenland

Hoeveel mensen komen Griekenland illegaal binnen?
In de eerste negen maanden van 2010 arresteerden de Griekse politie en havenpolitie 96.398 immigranten voor illegale toegang tot of illegaal verblijf op Grieks grondgebied. Ook 924 mensensmokkelaars werden gearresteerd. Gemiddeld komt dat neer op 357 mensen per dag.

Hoe bereiken mensen de grens met Griekenland?
Er is een stijgende instroom van illegale immigranten via Evros, het uiterste departement van de noordoostelijke regio Thracië. Het departement is genoemd naar de Evrosrivier die de natuurlijke grens vormt tussen Griekenland en Turkije. Deze landgrens is 112 kilometer lang. De sterke instroom langs deze Grieks-Turkse grens is te wijten aan de sluiting van West-Afrikaanse en Middellandse zeeroutes, als gevolg van versterkte grensbewaking op zee, maar ook door de zogenaamde heropnameakkoorden tussen Europese lidstaten en vertrek- en transitlanden als Libië, Algerije, Marokko.

Hoeveel mensen zitten in opvangcentra?
Dat is niet duidelijk. Mensen die aan de grens in Griekenland gearresteerd worden, worden naar politiecentra, waar tijdelijke opvangplaatsen zijn, en naar de gesloten opvangcentra gebracht. Er zijn vier speciale gesloten opvangcentra voor deze groep: twee op de eilanden (Chios en Samos) en twee op het vasteland, waaronder het centrum Filakio nabij Oristiada. De totale opvangcapaciteit is 1004. ‘Door de enorme influx van immigranten, zijn de centra Filakio en Venna soms overbevolkt, en door de verhoogde grensbewaking via Frontex aan de Oostzee is het aantal immigranten op de eilanden sterk uitgedund’, aldus het antwoord van het Griekse ministerie. Met een opvangcapaciteit van 1004, minstens 350 die dagelijks de grens oversteken, een minimumopsluiting van drie dagen, is duidelijk dat de situatie onhoudbaar is.

Hoe zijn de omstandigheden in de centra?
Op het vasteland gaat vooral Filakio gebukt onder een onhoudbare instroom van mensen. Het centrum is sinds de oprichting in 2007 niet meer onderhouden, en verkeert vandaag in een erg slechte staat. De overbevolking, een totaal gebrek aan hygiëne, toegang tot toiletten, medische zorg en informatie, het ontbreken van gescheiden verblijfplaatsen voor mannen, vrouwen en kinderen maakt dit centrum absoluut mensonwaardig.

Volgens getuigenissen en een recent veldbezoek in de Evrosregio van UNHCR worden mensen ook voor meerdere dagen in politiecentra vastgehouden, plaatsen die niet geschikt zijn voor langdurig verblijf. Door de overbevolking worden mensen vaak vrijgelaten met het bevel om het grondgebied te verlaten binnen de dertig dagen. De meeste immigranten trekken vervolgens verder naar Athene.

Repatrieert Griekenland asielzoekers en migranten zonder papieren?
‘28.354 vreemdelingen werden de eerste negen maanden van dit jaar terug de grens overgezet (via de noordelijke landgrens)’, aldus het Griekse ministerie van Binnenlandse Zaken. 12.902 mensen werden gedeporteerd. De grootste aantallen komen uit Albanië, Irak, Afghanistan, Pakistan, Bulgarije, Georgië, Turkije, Roemenië, Marokko, Syrië en Soedan.

Tekende Griekenland bilaterale migratie-akkoorden met andere landen?
Griekenland tekende terugname-akkoorden met: Bosnië-Herzegovina, Bulgarije, Frankrijk, Zwitserland, Italië, Kroatië, Lithouwen, Letland, Hongarije, Polen, Roemenië, Albanië, Slovenië en Turkije.
Het is echter zeer onduidelijk wat die akkoorden juist inhouden. Zo is vooral het bilaterale akkoord tussen Griekenland en Turkije inzake terugname van asielzoekers zeer vaag. ‘Ik vernam uit goede bron dat het heropname-akkoord tussen Turkije en Griekenland bijna rond is’, zegt Europarlementslid Judith Sargentini (GroenLinks). ‘Er zou echter nog politieke onenigheid zijn over een aantal territorialiteitsbeginselen, meer bepaald de eilanden. Sargentini voegt eraan toe dat ze geen voorstander is van terugname-akkoorden, omdat dit het probleem alleen maar verschuift van Europa naar derde landen.
Bovendien biedt Turkije geen bescherming aan vluchtelingen van buiten Europa. Turkije is het enige land en ondertekenaar van de Vluchtelingenconventie dat geen onderdanen van landen buiten de Raad van Europa erkent als vluchteling. In Turkije bepaalt het VN-Vluchtelingenagentschap UNHCR de vluchtelingenstatus. Het agentschap organiseert ook de hervestiging van erkende vluchtelingen in derde landen.

België dreigt einde december of begin januari door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens veroordeeld te worden.

Hoeveel mensen werden dit jaar door Europese lidstaten terug naar Griekenland gestuurd?
Tot en met 21 oktober 2010 werden, in het kader van de Europese Dublin II-richtlijn, 916 immigranten van diverse nationaliteiten door andere Europese lidstaten terug naar Griekenland gestuurd. Dat zegt de Griekse overheid. De landen die de meeste mensen terugstuurden zijn (in willekeurige volgorde): Oostenrijk, België, Frankrijk, Duitsland, Denemarken, Zwitserland, Groot-Brittannië, Nederland, Noorwegen, Hongarije, Zweden en Finland.

De Dublin II-richtlijn staat ter discussie. Waarom?
De Dublin II-richtlijn bepaalt dat het land waar een asielzoeker Europa binnenkomt ook diens asielaanvraag afhandelt. De richtlijn staat al geruime tijd onder druk, juist omdat centraal-Europese landen asielzoekers terugsturen naar een land als Griekenland dat een asiel- en migratiebeleid heeft dat niet conform de Europese normen is, en dat de stroom asielzoekers niet aankan. Recent schorsten Nederland, Groot-Brittannië en nu ook België de Dublintoepassing, Noorwegen deed dit al langer. Reden daarvoor is dat Europese en nationale rechtbanken terugkeer naar Griekenland betwisten. België dreigt einde december of begin januari door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens veroordeeld te worden. In 2009 stuurde België immers een Afghaanse asielzoeker terug naar Griekenland. ‘Deze man leeft daar nu op straat en heeft geen kans op een eerlijke asielprocedure’, aldus Vluchtelingenwerk Vlaanderen.

Wat doet Europa?
De Europese Unie geeft financiële hulp via het Fonds voor de Buitengrenzen. Voor de grensbewaking en bescherming, sluisde Europa 182.000.000 euro door voor de periode 2007-2013. ‘Europa verleent ook assistentie via opleidingen van asielambtenaren, maar dat is niet de oplossing’, zegt Europarlementslid Judith Sargentini (GroenLinks). ‘De oplossing bestaat uit een gemeenschappelijke internationale solidariteit, niet alleen naar Griekenland, maar ook en vooral naar de asielzoekers die recht hebben op bescherming. En dat betekent dat men ook een asielspreidingsplan voor Europa moet kunnen aanvaarden. Zolang Dublin II niet herzien wordt, en de centraal-Europese landen geen medeverantwoordelijkheid nemen, blijft dit probleem bestaan.’
Het Europese grensbewakingsagentschap Frontex is sinds 2010 actief aan de landgrenzen van Bulgarije en Griekenland met Turkije. Voor de gezamenlijke operatie Poseidon 2010 werd 12 miljoen euro uitgetrokken. Na een hulpkreet van de Griekse regering werd sinds 24 oktober een interventieteam van Frontex ingezet voor versterking aan de grenzen.

Tine Danckaers reisde twee weken door Griekenland voor een reportage over de humanitaire asielcrisis in het Europese grensland. Ze kreeg er de wantoestanden in overbevolkte gesloten detentiecentra te zien, zag de daklozen in de Atheense straten rond Omonia en Attiki, bezocht de havenstad Patra en een begraafplaats voor sans-papiers„ sprak met tallozen getuigen, en met autoriteiten en hulpverleners. De reportage, die tot stand kwam met de steun van de Koning Boudewijnstichting, verschijnt op 24 november 2010.
Andere artikels: Sidiro, een dorp met twee begraafplaatsen