Q&A: Sociale onrust in Burkina Faso

Wat is de aanleiding van dit jongste protest?

Net zoals bij de andere opstanden lijkt het in eerste instantie over vrij banale zaken te gaan. In dit geval: een niet uitbetaalde maar eerder beloofde huisvestingstoelage. Om hun eis kracht bij te zetten hebben de soldaten naar de wapens gegrepen en zijn ze, in de lucht schietend, richting presidentieel paleis gegaan. Daarbij is enkel een wapenmagazijnier gewond geraakt. De president zelf was er niet. Verschillende bronnen vermelden dat hij zich zou hebben teruggetrokken in zijn geboortedorp. Het weekblad Jeune Afrique berichtte op vrijdagochtend dat hij intussen naar de hoofdstad zou zijn teruggekeerd.

Waarover gingen de twee andere protestgolven en hebben die iets met elkaar te maken?

Half februari kwamen duizenden scholieren en studenten de straat op om gerechtigheid te eisen voor hun schoolkameraad Justin Zongo die gestorven was door hardhandig politieoptreden. Hun mobilisatie werd aangegrepen door vakbonden, andere bewegingen en de oppositie om een waslijst aan andere sociale eisen op tafel te gooien. De protestgolven hielden enkele weken aan, en in het antwoord van de ordediensten hierop lieten minstens zes mensen, waaronder vier studenten, het leven.

Een maand later, eind maart, was het de beurt aan de militairen. Zij trokken gewapenderhand een spoor van vernieling door de hoofdstad en enkele andere steden om de arrestatie van enkele van hun strijdmakkers voor vermeende zedenfeiten te wreken. In die woelige dagen raakte de burgemeester van Ougadougou, Simon Compaoré, gewond en werd zijn huis, samen met nog een reeks andere officiële gebouwen in brand gestoken.

Strikt genomen hebben de verschillende opstanden niets met elkaar te maken. Volgens Abdoulaye Diallo, een journalist in Ouagadougou, zijn ze echter een uiting van frustratie en ontevredenheid die reeds lang onder de bevolking leven.

Waarover zijn mensen dan ontevreden in Burkina Faso?

De president van het land, Blaise Compaoré, is reeds sind 1987 aan de macht. Die greep hij na de moord op zijn kompaan en voorganger, Thomas Sankara, een moord waar hij zelf de hand in zou hebben. Daar waar Sankara een revolutionair bewind voerde (1983-1987)  van zelfredzaamheid en herverdeling, wordt Compaoré ervan beschuldigd de weinige rijkdommen van het land rond zichzelf, zijn familie en politieke naasten te concentreren. Daarnaast zou hij een sfeer van angst hebben gecreëerd waarin de mensen niet vrijuit durven praten. Tekenend hiervoor is de zaak van onderzoeksjournalist Norbert Zongo die in 1998 vermoord werd omdat hij onderzoek deed naar vermeende misdaden van de broer van de president, Robert Compaoré. De straffeloosheid waarin hooggeplaatste en belangrijke mensen hun gang kunnen gaan, en de zware straffen die de kleine man te beurt vallen, waren in feite de aanleiding van de zowel de studentenopstand als die van de militairen. Daarnaast is de ontevredenheid over de grote inkomenskloof tussen de meerderheid en de kleine minderheid aan de top de grootste motor van de ontevredenheid.

Hebben deze opstanden iets te maken met de andere omwentelingen in de Arabische wereld?

Volgens journalist Diallo hebben de studenten zich zeker laten inspireren door de Tunesische en Egyptische revoluties. Vroeger kwamen ze ook al de straat op, maar nooit eerder in zo’n grote getallen. De mensen spiegelen zich aan de andere revoluties om radicale veranderingen te vragen en begrijpen nu ook beter dat ze in staat zijn om dictators omver te werpen. Van zijn kant lijkt de president begrepen te hebben dat hij het zich niet meer kan veroorloven om niet naar zijn volk te luisteren. Begin april was hij gestart met consultatierondes met de verschillende segmenten van de samenleving: de studenten, soldaten, vakbonden, hoge officieren… Op die manier was er tot donderdagavond 14 april een relatieve rust weergekeerd in het land. Diallo vermoedde dat dit ook te maken had met het conflict in Ivoorkust, dat de aandacht van de Burkinezen gevangen hield. ‘Eens de problemen in Ivoorkust opgelost zijn, zal hij [de president] in de problemen komen’, orakelde hij begin april vanuit Ouagadougou. Op maandag 11 april werd uittredend president van Ivoorkust Laurent Gbabgo gearresteerd en kwam er zo een formeel einde aan de verkiezingscrisis in het land. Nauwelijks drie dagen later sloegen de soldaten van de presidentiële garde aan het muiten in Burkina Faso. Intussen was de rust op vrijdagochtend 15 april teruggekeerd in Ouagadougou. Het is nog niet duidelijk of het bij dit incident zal blijven, of dit een voorbode was van een nieuwe golf protesten.