"Quotaregeling versterkt racisme in Brazilië"

De quotaregeling, waar sinds 1999 aan gesleuteld werd, reserveert de helft van alle studieplaatsen aan de staatsuniversiteiten voor leerlingen uit het openbaar onderwijs, en een proportioneel deel daarvan voor Afro-Brazilianen en indianen. Binnenkort stemt de Kamer over het voorstel.

Het Raciaal Gelijkheidsstatuut, dat vorig jaar werd goedgekeurd door de Senaat, heeft een bredere opzet: het omvat een fonds dat gemarginaliseerde etnische groepen wil steunen, voert maatregelen in om de salarisongelijkheid weg te werken, het aantal Afro-Brazilianen in overheidsdienst te doen stijgen en hun promotiekansen te verbeteren, en stimuleert bedrijven om Afro-Brazilianen aan te werven.

Maar 114 academici en mensen uit de culturele wereld hebben een manifest ondertekend waarin ze de parlementsleden oproepen de wet weg te stemmen. Volgens de tegenstanders zal de wet conflicten en intolerantie aanwakkeren in plaats van het racisme uit te roeien”.

Zanger Caetano Veloso en dichter Ferreira Gullar behoren tot de ondertekenaars van het manifest. Ze willen vermijden dat een wet de “Braziliaanse bevolking voortaan opdeelt in rassen”. Als alternatief stellen ze voor om de kwaliteit van en de toegang tot onderwijs, gezondheidszorg en sociale zekerheid op te trekken en meer banen te scheppen.

Als antwoord op de critici ondertekenden 330 intellectuelen en afgevaardigden van de zwarte bevolkingsbewegingen enkele dagen later op hun beurt een manifest waarin ze de parlementsleden opriepen de wet wél goed te keuren. De “puur formele gelijkheid” zoals die aangenomen werd in Braziliës eerste grondwet in 1891, drie jaar na de afschaffing van de slavernij, plaatste de zwarte bevolking zwaar in het nadeel ten opzichte van de blanken. Dat werd heel duidelijk toen bleek dat Europese migranten wel overheidssteun kregen, en zwarten niet, valt in het manifest te lezen. Dat “staatsracisme”, dat nog verhevigde in de 20e eeuw, ligt aan de basis van de ongelijkheid en de armoede onder de zwarte bevolking, klinkt het.

Recente studies hebben uitgewezen dat Afro-Brazilianen minder lang naar school gaan, minder verdienen, vaker werkloos zijn en in slechtere omstandigheden leven dan de gemiddelde bevolking. Het onderzoek wees tegelijk het hoger onderwijs aan als de weg naar betere sociale en economische levensomstandigheden.

Zwarte mensen in Brazilië hadden in 2000 minder jaren scholing achter de rug dan de zwarte bevolking in Zuid-Afrika ten tijde van de ‘apartheid’. En zwarte docenten maken aan de openbare universiteiten minder dan een procent van het professorenkorps uit, ook al minder dan in het vroegere Zuid-Afrika.

De voorstanders wijzen erop dat India, Maleisië, de Verenigde Staten, Zuid-Afrika, Colombia en Mexico ook een beleid van positieve discriminatie voeren.

Ook Brazilië heeft daar overigens al een begin mee gemaakt. Dertig openbare universiteiten hebben al quota’s of andere maatregelen aangenomen om zwarten, inheemse groepen en armen te bevoordelen.

Tegenstanders van de wet bieden geen alternatief met hun ‘universele principes’, vinden de voorstanders. Ze houden er alleen het status quo van 1891 mee in stand.

Beide partijen hebben een punt, denkt Joel Ruffino, een bekende zwarte schrijver, historicus en professor op rust. “Maar de indeling op raciaal vlak bestaat vandaag al”, ziet hij. “Zeggen dat deze wet de eenheid van de Brazilianen zou verstoren, is de waarheid geweld aandoen.” (JV/PD)