Rajendra Pachauri: 'Klimaatwetenschap wordt flagrant genegeerd'

Pachauri was de speciale gast op de I-SUP conferentie (Innovation for Sustainable Production) die VITO onlangs organiseerde in samenwerking met het Indische Teri (The Energy and Resources Institute). MO* kon hem daar spreken.

De klimaatconferentie van Durban eindigde met de afspraak dat een nieuw klimaatakkoord nog tot 2015 op zich laat wachten. Was u niet zeer ontgoocheld?

Pachauri: Wat mij vooral opvalt is dat de onderhandelingen totaal geen rekening hielden met de wetenschappelijke gegevens. Enkele dagen voor de conferentie bracht het IPCC een rapport uit over extreme weersfenomenen. Je had mogen verwachten dat daar naar gekeken zou worden. Het rapport stelde dat deze extreme weersfenomenen zullen toenemen in frequentie en dat ze ook de meest waardevolle regio’s in de wereld zullen treffen. We hebben vorig jaar ook het rapport uitgebracht over hernieuwbare energie en mitigatie van klimaatverandering. Daaruit blijkt dat de kostprijs van hernieuwbare energie gedaald is. Voor sommige toepassingen is hernieuwbare energie zelfs economisch interessanter en beter aan het worden.

Ik had verwacht dat een van deze rapporten tot in detail zou worden bestudeerd, omdat je in zo’n rapport een fundament hebt om actie te ondernemen. Het zou een discussie naar een gemeenschappelijk begrijpen of een gemeenschappelijke aanpak hebben kunnen stimuleren. De reden om maatregelen te nemen voor klimaatverandering, is toch de wetenschappelijke vaststelling dat die aan de gang is. Maar de voorbije klimaatconferenties heb ik eerder de indruk dat we wegglijden van zo’n gemeenschappelijke aanpak.

Negeert men het IPCC?

Pachauri: Ik wil dit niet personaliseren en ik ben het ego van het IPCC niet. Maar men negeert de wetenschap. Er is dit hele corps van wetenschappelijke onderzoekers die een oordeel vormen, het beste wetenschappelijke talent dat we hebben kunnen mobiliseren. Waarom dan nog enige klimaatactie bediscussiëren als de kennis die voor handen is, zo flagrant genegeerd wordt? Dit is iets wat aangepakt moet worden.

Is er politieke onwil mee gemoeid?

Pachauri: Ik weet niet wat de ware reden is, maar de dynamieken moeten veranderen, de richting van de onderhandelingen moet omgekeerd worden. Tijdens de twee weken van besprekingen op zo’n klimaatconferentie moeten er een viertal dagen voorzien worden om de wetenschappelijke feiten onder ogen te zien en te bediscussiëren: wat er gebeurt als er geen actie wordt ondernomen en wat de impact is wanneer er wel actie wordt ondernomen. Als je de wetenschap aan de kant schuift, redeneer je alleen nog vanuit een zeer korte termijn perspectief en beperkte politieke thema’s. Iedereen komt naar zo’n conferentie met een eigen agenda, maar men staat niet meer stil bij wat de consequenties zijn van gebrek aan actie. Elk land zal de impact voelen van de klimaatverandering.

Het vorige IPCC-rapport over de algemene toestand dateert van 2007. Wat zegt de wetenschap ons anno 2012?

Pachauri: Het rapport van 2007 wees op de impact van klimaatwijziging: op het water, de landbouw, de gezondheid, de stijging van de zeespiegel, overstromingen, hittegolven en droogte. Uit het rapport over de extreme weersfenomenen, dat we vorig jaar publiceerden, blijkt dat die toenemen in aantal en in intensiteit, vooral hittegolven en extreme regenval. De klimaatmodellen van de 21ste eeuw tonen ook dat er meer heel warme dagen zullen zijn, en dat sommige van de hittegolven die normaal gezien slechts plaats vinden eens om de twintig jaar, tegen het einde van de eeuw om de twee jaar zullen plaats vinden als er niet wordt ingegrepen. We gingen ook na welke verliezen die fenomenen veroorzaken en een trieste vaststelling is dat sinds 1970 95 procent van de doden vielen in ontwikkelingslanden. We hebben ook een onderzoek gedaan naar de financiële verliezen en die variëren van een paar miljard euro in de jaren ’90 naar 160 miljard euro in 2005, toen Katrina plaats vond.

Is het nog mogelijk om de opwarming onder de grens van 2°C te houden?

Pachauri: Als we de emissies echt naar beneden willen, moet er ernstig afgeweken worden van business as usual, en dan moeten de globale emissies in 2015 pieken om nadien drastisch te dalen. In de 20ste eeuw is de temperatuur met 0,74°C gestegen. Als er niets wordt ondernomen om de stijging om te buigen, stijgt de temperatuur tegen het einde van deze eeuw tussen de 1,1 °C in het beste geval, tot 6.4°C. De meest optimistische schatting heeft het over 1,8°C tot 4°C. Als je dat optelt bij de 0,74°C van vorige eeuw, komen we uit op een opwarming van minstens 2,5°C. Realistisch gesproken moeten we daarvan uitgaan, en de nodige maatregelen nemen daarvoor. De zeespiegel steeg vorige eeuw met 17 cm. Voor de kleine eilandstaten waar het niveau boven de zeespiegel niet meer dan een meter is, is dat een stijging die effectief bedreigingen inhoudt. De sneeuwlagen in het noordelijk halfrond nemen duidelijk af.

De klimaatverandering zal wel degelijk ons leven veranderen.

Pachauri: We zullen aanpassingsstrategieën moeten ontwikkelen. Water is een risicofactor voor rampen en sommige gemeenschappen zijn kwetsbaarder dan anderen. We moeten oog hebben voor die kwetsbaarheid want vaak worstelen die gemeenschappen met een gebrek aan mogelijkheden en middelen om te reageren. In 2005 viel er in Mumbai op heel korte tijd heel veel regen. De huizen van duizenden mensen leden schade en er vielen doden. We weten nu dat dit soort fenomenen nog zal voorkomen, dus moeten we investeren in infrastructuur om dit op te vangen. Dat gaat heel veel middelen vragen en beslag leggen op de middelen die we nu gebruiken om de armoede te bestrijden. Het concept van duurzame ontwikkeling vereist vandaag dat we dit vergrote risico incalculeren en ervoor zorgen dat de meest kwetsbaren beschermd worden tegen deze grotere bedreigingen.

De rapporten verwijzen ook naar cruciale drempelwaardes, de tipping points. Eenmaal die bereikt zijn is de impact onomkeerbaar. Stevenen we daarop af?

Het concept van duurzame ontwikkeling vereist dat we het vergrote risico incalculeren en ervoor zorgen dat de meest kwetsbaren beschermd worden tegen deze grotere bedreigingen.

Pachauri: Voor de mensen in de kleine eilandstaten is dat punt al bereikt, op sommige eilanden kunnen ze niet langer hun gewone leven verder zetten. Op het eiland Kiribas bijvoorbeeld, waar ik in februari was, vertelden ze me dat de bevolking wegtrekt. Ook op de Maldiven hebben mensen hun eiland moeten verlaten omdat het er niet meer veilig is. De kwestie van tipping points werpt de vraag op of we alleen moeten kijken naar gemiddelde waarden of ook kijken naar de uitersten. Je moet wel kijken naar wat de impact is op de meest kwetsbaren. Dat confronteert ons met de ethische dimensie van het probleem. We moeten ons klaarmaken om maatregelen te nemen voor deze groep. We hebben verantwoordelijkheden op mondiaal vlak, we kunnen niet zeggen “dit is onze zaak niet”. We hebben een gemeenschappelijke verantwoordelijkheid, dat mogen we niet vergeten.

Er is veel discussie over het principe van “gezamenlijke maar verschillende verantwoordelijkheid”. India wil zeker dat het behouden blijft, anderen zeggen: we moeten ons op het punt van vandaag stellen en dan moet iedereen inspanningen doen.

Pachauri: Dat concept van gezamenlijke maar verschillende verantwoordelijkheid is ingebakken in de UNFCCC-klimaatconventie. Alle landen hebben dat ondertekend. Het debat gaat over de toepassing. Beide aspecten – gemeenschappelijk en verschillend- mogen we niet uit het oog verliezen, maar op dit ogenblik dreigen de twee aspecten van tafel geveegd te worden. Daarom dat het zo belangrijk is dat de bevolking zich bewust wordt van het probleem, dan zullen de politici voelen dat de mensen willen dat ze handelen. Dat moet gebeuren op nationaal vlak, op regionaal vlak en op internationaal vlak.

De paraplu van de VN is nog steeds het enige platform waarin zulke besprekingen kunnen gevoerd worden en zij hebben in heel belangrijke mate bijgedragen tot het bewust worden van het probleem.

Ziet u ook hoopvolle evoluties?

Pachauri: Er is vandaag wel heel wat aan het gebeuren. In Europa zijn de doelstellingen van 2020 overeind gebleven, als vrijwillige inzet, ondanks het uitblijven van een akkoord. Ook in de VS gebeurt er heel wat, op vlak van de staten- kijk naar California- en tal van steden, Seattle maar ook kleinere steden. Heel vaak hangt dit af van de overtuiging en de visie van de gouverneur en van de lokale burgemeester. Er zijn tal van succesverhalen her en der te vinden. Het niveau van bewustzijn in de wereld is vandaag opmerkelijk hoger dan tien jaar geleden.

Wat zijn uw vooruitzichten voor Rio?

Pachauri: Rio is de start van een proces. We mogen van deze conferentie geen magische formules verwachten. Rio kan nieuwe richtingen aangeven voor de toekomst en het bewustzijn versterken voor nieuwe prioriteiten. Het helpt landen een agenda te zetten om de verandering in de gewenste richting te laten verlopen. Maar die verandering zal niet in Rio gebeuren en zal wellicht jaren vragen. Ze zal misschien ook een jaar na Rio nog niet zichtbaar zijn. Waar het over gaat is dat we inzicht krijgen in hoe de wereld zich moet ontwikkelen in de toekomst. De belangrijkste doelstelling daarbij is onze ecologische voetafdruk op deze planeet naar beneden krijgen, daar gaat het om.

Welke nieuwe prioriteiten ziet u?

Pachauri: De armoede wegwerken is een heel belangrijke prioriteit, en de zorg om de impact van de klimaatverandering op de armen. Andere prioriteiten zijn het ontwikkelen van technologie en het internaliseren van externe kosten van het milieu. Tal van industrieën worden vandaag gesubsidieerd omdat ze de natuur kosteloos gebruiken en dat leidt tot grote ontwrichtingen. Dat moet gecorrigeerd worden. De overheid heeft een belangrijke rol te spelen, regelgeving is belangrijk en de private sector moet gereguleerd worden. Er moet een heel nieuwe energietoekomst ontwikkeld worden. Een hele lijst prioriteiten dus, hopelijk worden een aantal daarvan ook vertaald in engagementen.