Razali's bezoek is dat van de laatste kans - analyse

Over het lot van Aung San Suu Kyi is nog steeds onduidelijkheid. Volgens ooggetuigen is ze gewond geraakt tijdens de rellen van vrijdag tussen haar achterban, leden van de Nationale Liga voor de Democratie (NLD), en aanhangers van de regering. Ze zou glasscherven in het gezicht en de schouders hebben gekregen, maar het regime spreekt dat tegen. Ze is volledig ongedeerd en heeft geen medische behandeling nodig. Ook over het aantal doden is bijna een week na de feiten geen duidelijkheid. De regering heeft het over vier doden, maar volgens betrouwbare ooggetuigen werden zeker 60 manifestanten gedood. De oppositie in ballingschap heeft het over 70 tot 80.

De speciale VN-gezant Razali Ismail wil zich met eigen ogen vergewissen van de toestand in Birma en van de gezondheid van de oppositieleidster. Maar het is de vraag of hij toegang krijgt tot het militaire kamp waar Aung San Suu Kyi sinds vrijdag zit. De verzoeken van de VN worden al de hele week op stilte onthaald in Rangoon. De VN zijn ook bezorgd over het lot van de arrestanten. We vrezen dat hun levens in gevaar zijn, want de regering tracht wanhopig het incident toe dekken, zegt een anonieme VN-diplomaat.

De beschermende detentie van Aung San Suu Kyi is volgens de autoriteiten nodig om verder geweld te voorkomen. Andere partijleiders van de NLD werden onder huisarrest geplaatst.

De gebeurtenissen hebben de klok enkele jaren teruggedraaid. Het militaire regime heeft de wegkwijnende dialoog met de oppositie volledig afgebroken en is overgestapt op de oude confrontatiepolitiek. De meeste kantoren van de Nationale Liga werden gesloten en honderden mensen aanwezig in de buurt van de rellen werden opgesloten. Er heerst een klimaat van angst in Rangoon, getuigt een Aziatische diplomaat. Het doet me denken aan de periode voor de crisis van 1988 - een economische crisis, politieke onzekerheid en militaire repressie.

Toch is er nu een opmerkelijk verschil. De militaire junta is verdeeld over de vraag wat er moet gebeuren met Aung San Suu Kyi. De hardliners zoals Birma’s nummer één, generaal Than Shwe, zijn ervan overtuigd dat er geen nood is om de dialoog verder te zetten. Andere militaire leiders geloven dat ze hun eigen politieke toekomst op het spel zetten als ze dat niet doen. Veel generaals aan de top - bijvoorbeeld de baas van de inlichtingendienst Khin Nyunt - weten dat de huidige politieke patstelling niet kan blijven duren zonder dat er negatieve gevolgen komen voor henzelf, zegt een diplomaat in Rangoon. Heel wat generaals zagen de dialoog met de oppositie als een garantie dat het leger ook op lange termijn een rol van betekenis kan blijven spelen. Voor generaal Than Shwe was de vrijlating van Aung San Suu Kyi in mei 2002 een doel op zich, en geen begin van een dialoog. Het is ook duidelijk dat Than Shwes idee van volledige politieke en militaire macht voor onrust zorgt bij de andere generaals. De pragmatici zitten vooral in de inlichtingendienst en het ministerie van Buitenlandse Zaken. Ze verkondigden de jongste weken dat er de komende maanden een crisis komt als de dialoog met de oppositie niet wordt voortgezet.

Aung San Suu Kyis arrestatie en de arrestatiegolf lijkt een georchestreerde campagne van de hardliners, stellen sommige waarnemers. Het leger lag al meer dan een week op vinkenslag voor de gewelddadige botsingen in het noorden van Birma plaatsvonden, zegt een militaire bron in het leger. De hardliners zochten een excuus om de gesprekken met Aung San Suu Kyi af te breken.

De internationale gemeenschap beschouwt dit in ieder geval als een teken dat het regime geen water in de wijn wil doen en geen politieke dialoog wil, zegt een diplomaat die de situatie in Birma al jaren volgt. Als ze geen terrein prijsgeven, heeft de internationale gemeenschap geen andere optie dan strenge economische sancties. Er bestaat ook een goede kans dat Birma’s buren - vooral de Vereniging van Zuidoost-Aziatische Landen (ASEAN), die zich al jaren een ‘constructief’ opstelt ten aanzien van Birma - hun geduld verliezen.