Rechtstreekse geldgiften voorkomen verarming

Rechtstreekse uitkeringen leiden tot onverantwoordelijk gedrag, klinkt het vaak. Stephen Devereux van het Centrum voor Sociale Bescherming van de universiteit van Sussex, gaat met zijn werk tegen die wijdverbreide opvatting in. Uit zijn onderzoek blijkt dat doelgerichte geldtransfers aan de allerarmsten niet alleen de levensstandaard van de betrokkenen verbeteren, maar ook die van de mensen om hen heen. Bovendien stimuleren ze de plaatselijke economie.

Een belangrijke succesfactor is natuurlijk of het geld wordt besteed aan levensnoodzakelijke items. Dat blijkt meer dan verwacht het geval te zijn. Bij een project in Zambia waarbij mensen geldsommen kregen, ging 80 tot 90 procent van de uitgaven naar voedsel. Bij een gelijkaardig project van het VN-Wereldvoedselprogramma (WFP) in Malawi spendeerden gezinnen 50 tot 60 procent van de geldsteun aan eten. Dat lager percentage heeft volgens Ian Mashingaidze van het WFP te maken met de hoge inflatie in Malawi: de prijs van maïs ging tijdens het experiment met 145 procent de hoogte in.

Het WFP-project bracht belangrijke verschillen aan het licht tussen het koopgedrag van mannen en vrouwen. De mannen gaven het geld bij voorkeur liever uit aan alcohol of aan geschenkjes voor hun tweede vrouw. Vrouwelijke gezinshoofden kopen liever voedsel om hun kinderen eten te geven. Wanneer mannen en vrouwen samen moesten beslissen, ging het geld toch naar eten. De vrouwen lieten overigens verstaan dat ze liever voedselhulp kregen dan geld, omdat hun echtgenoot die zich minder gemakkelijk kan toe-eigenen.

Om te verklaren hoe directe financiële steun aan arme gezinnen in Zuidelijk Afrika een rem kan zetten op de verarming, paste Devereux een model toe van de Indiase Nobelprijswinnaar Amartya Sen. Die identificeerde vier factoren die een invloed hebben op voedselzekerheid: onvoldoende productie, te lage lonen, een laag inkomen uit de verkoop van bezittingen en het ontbreken van overheidssteun of een informeel netwerk van familie of vrienden.

Langs productiezijde zorgt de onvoorspelbare regenval voor jaarlijkse periodes van voedseltekort. Als de oogst mislukt, zitten de landarbeiders zonder werk net op het moment dat de voedselprijzen de hoogte in gaan. Om de eindjes aan elkaar te knopen verkopen arme gezinnen dan hun bezittingen: kleren, dieren of het radiotoestel. Omdat iedereen dat doet, verkopen ze hun bezittingen aan een ongunstige prijs. Vooral wanneer landbouwmateriaal wordt verkocht, leidt dat tot een negatieve spiraal van verarming, zegt Devereux.

Door rechtstreeks geld te geven aan armen bestrijd je de honger en creëer je een vraag naar lokaal geproduceerde diensten en voedsel. Dat zorgt voor extra werkgelegenheid en voorkomt dat gezinnen hun zuurverdiende productiemiddelen moeten verkopen. Voor een optimaal resultaat moeten donoren ook oog hebben voor andere lokale noden. In Zambia werden de geldtransfers gecombineerd met voedselhulp, in Malawi met een verbetering van de infrastructuur IPS MDG1 MDG8 (MC/ADR)