Red de democratie

Een verkiezingsseizoen creëert altijd de indruk dat regeringen en parlementen alles kunnen sturen en alles zullen veranderen, liefst morgen als het aan de kandidaten en hun partijen ligt. En of het aan hen zal liggen, dat ligt eigenlijk aan u.
De sp-a wil dat België straks meer uitgeeft aan zuivere en doeltreffende ontwikkelingshulp dan aan defensie. CD&V belooft een inhaaloperatie om de begrotingstrucs van de huidige regering goed te maken en dus toch nog 0,7 procent van het nationale inkomen aan ontwikkelingshulp te besteden tegen 2010. Guy Verhofstadt vindt in zijn Vierde Burgermanifest dat meer ontwikkelingshulp een absolute must is -‘60 miljard euro per jaar, dat is een peulschil voor het rijke Westen’-, maar ook onvoldoende. Hij wil een zelfstandig en weerbaar Zuiden, dat op eigen kracht en voorwaarden de wereld van de internationale vrije markten in stapt. Enfin, België staat klaar om de wereld te redden en dankzij de democratische procedures kan u de richting bepalen die ons land en dus ook de wereld uitgaat.

De realiteit is een stuk soberder en vooral heel wat ingewikkelder, natuurlijk. Het Belgische parlement en de Belgische regering die we in juni zullen verkiezen, hebben immers al heel veel bevoegdheden afgestaan aan de Vlaamse, Waalse, Brusselse, Franstalige en Duitstalige regeringen van dit land, maar ook aan internationale structuren zoals de Europese Unie.
Voor de meeste van die niveaus is er een vorm van democratische participatie en controle geïnstalleerd, maar of de burger dat fijnmazige net aan vertegenwoordigingen, gedeelde beleidsbevoegdheden en ingewikkelde verdragen nog volgt, is twijfelachtig. Zeker als zelfs de politieke partijen, die mandatarissen sturen naar al deze niveaus, niet de moeite nemen om hun kiezers de nuances uit te leggen. Integendeel, met elke nieuwe verkiezing creëren ze met behulp van professionele reclamemakers de perfecte illusie van een politiek die simpel en eenduidig is. De macht wordt een product dat verkocht wordt, in plaats van een realiteit die uitgelegd en geduid moet worden.
Dat democratie een tegenstrijdige realiteit is, bleek de afgelopen weken nog in Turkije en Polen. In Turkije botsen de verdedigers van een strikte scheiding tussen staat en religie met de realiteit van een uitgesproken democratisch mandaat voor de partij die net streeft naar een grotere rol van religie in het publieke leven van Turkije. Zowel het secularisme als de democratie verdienen een gepassioneerde verdediging, maar als ze niet te verzoenen zijn, moet er toch een rangorde aangebracht worden. Alleen: wie mag dat bepalen?
In Polen wordt die hiërarchie der waarden bepaald door de extreem-conservatieve tweeling Kaczinsky. Deze tandem van premier en president gebruikt zijn democratisch mandaat om de strijd aan te binden met homoseksuele medeburgers en via een lustratiewet -lustratie betekent “rituele reiniging”- verplichten ze elke Poolse ambtenaar, leraar of journalist die voor 1972 geboren werd te antwoorden op de vraag of hij samengewerkt heeft met de toenmalige geheime politie.

Zowel in Polen als in Turkije zal de ultieme arbitrage tussen democratie en ideologie gedurende de komende weken gebeuren door hooggeplaatste rechters. Saskia Sassen, een gerenommeerde globaliseringssociologe, stelt dat de rechterlijke macht in de toekomst steeds vaker de functie van een uitgehold en gedomesticeerd parlement zal overnemen. Of de uitvoerende macht -de regeringen- dat zullen toestaan, is nog maar de vraag. Daarover schreef onze nieuwe collega-redacteur Hans van Scharen een interessante beschouwing (zie: De verkrachting van Vrouwe Justitia). Of het een wenselijke evolutie is om de controle op de regering over te laten aan een onverkozen kaste van juristen, is een veel belangrijkere vraag. Als we de democratie echt willen redden, hebben we politici nodig die op hun democratische plichten staan. Ook nà de verkiezingen.