'Regels nodig voor wedren naar de zeebodem'

Diep in de wereldzeeën ligt het geld voor geneesmiddelenfabrikanten voor het opscheppen, schrijven de auteurs van een recente studie van de Universiteit van de Verenigde Naties, een internationale groep van wetenschappers die vanuit Tokio mondiale problemen bestudeert.

- Een bestanddeel dat ontdekt werd in een zeespons en wordt ingezet tegen herpes, kan jaarlijks 40 tot 80 miljoen euro opleveren.
- Anti-kankermiddelen die ontwikkeld worden uit zeewezens, zouden 800 miljoen euro per jaar kunnen opleveren
- Onderzoek naar het genetisch materiaal en de bouwstoffen van planten en dieren uit de zee heeft ook al ontstekingsremmers, een antioxidant, schimmelwerende middelen, antibiotica en malariamiddelen opgeleverd. Een hormoon dat voorkomt bij zalmen blijkt botontkalking tegen te gaan. Uit sponzen zijn nieuwe geneesmiddelen tegen leukemie en astma gehaald.

Biotechnologiebedrijven krijgen steeds meer oog voor het veelbelovende leven onder de zeespiegel, zegt Salvatore Arico, een wetenschapper van de VN-Organisatie voor Onderwijs, Wetenschap en Cultuur (Unesco) die meewerkte aan de studie. Alle grote geneesmiddelenproducenten als Merck, Lilly, Pfizer, Hoffman-Laroche en Bristol-Myers Squibb hebben afdelingen die het leven in de zeeën onderzoeken. Er komen levensvormen voor met unieke kenmerken, legt Arico uit.

Het interessantste genetisch materiaal leveren de extremofielen, levensvormen die zich hebben aangepast aan de enorme druk en het hoge zoutgehalte op de diepzeebodem of de verzengende hitte en de overvloed aan giftige stoffen in de buurt van onderzeese vulkanen. De eigenschappen van bacteriën en andere levende wezens die het daar uithouden, blijken erg nuttig in het gevecht tegen allerlei ziekten. Als je erin slaagt dergelijke soorten te verzamelen, kan je de genen die verantwoordelijk zijn voor die extreme prestaties isoleren en ermee aan de slag gaan, zegt Arico.

Wettelijk gezien kan iedereen er op los exploreren op de zeebodem. Maar het onderzoek van de duizelingwekkende diepten is peperduur. Slechts enkele rijke landen hebben de technologie en het geld om de schatten van de diepzee te ontginnen. Japan, de VS en Frankrijk lopen voorop, gevolgd door Canada en Groot-Brittannië, zegt Arico van de Unesco.

De auteurs van de studie van de Universiteit van de Verenigde Naties vrezen dat bedrijven uit de landen die nu voorop liggen in het onderzoek van de diepzee, intellectuele eigendomsrechten zullen doen gelden op wat ze vinden. Regeringen moeten ervoor zorgen dat iedereen kan profiteren van de rijkdommen van de diepzee, vindt Sam Johnston, één van de auteurs. Internationale regels daarover bestaan niet. De studie maakt duidelijk waar de VN-Conventie over de Wet van de Zee en de Conventie over Biodiversteit tekort schieten.

De diepzee is nog grotendeels onverkend terrein, en daarom is er ook niet veel bekend over de bedreigingen waaraan het leven daar blootstaat. We weten al dat het gebruik van sleepnetten dramatische gevolgen heeft voor visbestanden en dat sommige vissoorten gewoon verdwenen zijn, zegt Arico. Dat doet fundamentele vragen rijzen naar hoe we omgaan met de rijkdommen van de zee.

Vast staat dat de biologische diversiteit in de oceanen enorm is vergeleken met het leven op land. In delen van de Indische en de Stille Oceaan komen op de zeebodem 1000 verschillende soorten voor per vierkante meter. Daar komt nog eens bij dat de kans om nuttige natuurlijke stoffen aan te treffen in zeedieren hoger is dan in landdieren. (PD)