Registratie kiezers in Kivu lakmoesproef voor verkiezingsproces in Congo

De registratie van kiezers in het oosten van de Democratische Republiek Congo heeft meer succes dan verwacht. Maar de Congolezen betwijfelen of de traditionele probleemregio kalm blijft in de aanloop naar de verkiezingen van volgend jaar.

De registratiecentra in Goma en Bukavu, de hoofdsteden van Noord- en Zuid-Kivu, konden de voorbije week de toestroom van burgers nauwelijks verwerken. Samen met een viertal andere steden in de streek zijn de twee hoofdsteden op 21 augustus begonnen met de registratie van kiezers, al zijn alle computers die de provincies voor de taak nodig hebben nog niet geïnstalleerd.

In andere delen van het land werd de moeilijke administratieve operatie al vanaf juni ingezet. Met de onrustige provincies in het oosten van Congo wilden de Congolese bestuurders langer wachten.

De Congolese bevolking moet zich in november in een referendum uitspreken over een nieuwe grondwet. Begin 2006 zouden dan algemene verkiezingen volgen. Die moeten de burgeroorlogen en de verdeeldheid van de voorbije jaren doen vergeten. Voor beide stembusgangen moeten alle kiezers geregistreerd worden. Dat is een heidense opgave in een land waar de administratie jarenlang verkommerde en waar al 40 jaar geen vrije verkiezingen zijn gehouden.

De voorbereiding van de verkiezingen zorgt overal in Congo voor spanningen, maar dat is zeker het geval in het oosten van het land. Noord- en Zuid-Kivu grenzen aan Rwanda en Burundi en lijden zwaar onder de problemen in die twee buurlanden. In de jaren 30 en 40 trokken talrijke Rwandezen de grens met het huidige Noord-Kivu over op de vlucht voor hongersnoden. Het ging om Tutsi’s, een herdersvolk dat het in Rwanda en Burundi voor het zeggen heeft. De nationaliteit van die inwijkelingen zorgt nog altijd voor onenigheid. De grondwet van het voormalige Zaïre bood hen geen kans de nationaliteit van hun gastland te verwerven, en na de val van dictator Mobutu Sese Seko bracht Laurent Désiré Kabila, de voorganger van de huidige president Joseph Kabila, daar geen verandering in.

Volgens Congolese analisten vormde het vraagstuk van de Rwandese Congolezen of Banyamulenge een belangrijk voorwendsel voor de burgeroorlog die in 1996 het einde inluidde van het Zaïre van Mobutu, en ook voor de oorlog die van 1998 tot 2002 woedde in het nieuwe Congo. De kwestie raakte eerder al verstrengeld met de problemen die de aankomst van de Interahamwe in 1994 veroorzaakte - Rwandese Hutumilities die mee verantwoordelijk waren voor de genocide in Rwanda en verdreven werden door de huidige machthebbers in Kigali. Rwanda had duidelijk de hand in de Congolese verzetsbewegingen die de twee burgeroorlogen die daarna volgden op gang brachten. Door de burgeroorlogen kreeg het Rwandese leger vrij spel in het oosten van Congo. De Rwandese troepen gingen achter de Interahamwe aan, maar net als de Ugandese troepen die Congo ook binnenvielen, waren ze vooral uit op de rijke grondstoffenvoorraden in Kivu.

De vraag of de nakomelingen van de Rwandese inwijkelingen uit de jaren 30 en 40 nu Congolezen zijn of niet, verdeelt de bevolking van Kivu nog altijd. Volgens de advocaat Lwamba Lu Masanga biedt de nieuwe grondwet die in het referendum van november wordt voorgelegd, de mogelijkheid aan zowat alle Banyamulenge de Congolese nationaliteit toe te kennen. Maar veel inwoners van Kivu die zich als autochtone Congolezen beschouwen, storen zich aan het zelfbewustzijn van de andere, minder talrijke bevolkingsgroep. Sinds enige tijd gaat die er prat op Kinyarwanda te spreken - de taal die ook in Rwanda en Burundi gesproken wordt. Voor de andere inwoners van Kivu bewijst dit dat de minderheid zich meer Rwandees dan Congolees voelt.

De kwestie zorgt voor veel nervositeit. In mei en juni vorig jaar kwamen militairen van de Rwandees-Congolese minderheid in opstand in Bukavu. De leider van de opstand, kolonel Jules Mutebusi, verklaarde te vrezen voor een genocide naar Rwandees model. Mutebusi kreeg steun van taalgenoten uit Noord-Kivu, maar de opstand werd toch neergeslagen. De kolonel en zijn medestanders vluchtten naar Rwanda.

Mutebusi’s waarschuwingen bleken niet helemaal ongegrond. In augustus vorig jaar werden in het vluchtelingenkamp Gatumba in Burundi 160 Congolese Banyamulenge vermoord. De Burundese huturebellenbeweging FLN eiste de aanslag op, maar de Burundese overheid beschuldigde het Congolese leger. Sommige analisten in Congo geloven dat Burundese Tutsi’s de moordpartij hebben opgezet om de Banyamulenge in Congo in de kaart te spelen. Eén jaar na de feiten is de aanslag nog altijd niet opgehelderd.

Eind vorig jaar illustreerden incidenten tussen troepen uit Goma en soldaten uit andere delen van Congo opnieuw het huizenhoge wantrouwen tussen de verschillende bevolkingsgroepen in Kivu. Kinshasa stuurde troepenversterkingen naar Kivu nadat de Rwandese president Paul Kagame er in december mee had gedreigd Congo opnieuw binnen te vallen. Bij de Banyamulenge in Goma deed het gerucht de ronde dat de troepen op pad waren gestuurd om hen te vermoorden.

Kinshasa moet meer inspanningen doen om de bezorgdheden van de Kinyarwanda sprekende gemeenschap te begrijpen, vindt Josée Munyampenda, een vrouwelijke officier uit het voormalige rebellenleger RCD-Goma. Onze gemeenschap wordt niet graag gezien in Congo, en wij zullen op onze hoede blijven tot we genoeg garanties hebben voor onze veiligheid.

In Goma is er weinig vertrouwen in de beslissing van de Congolese regering om gedurende het hele verkiezingsproces 10.000 soldaten in Noord en Zuid-Kivu te stationeren om de orde te handhaven. Daarom is ook vice-president Azarias Ruberwa naar Goma getrokken. Hij komt ook uit het RCD-Goma en maakt zelf deel uit van de Banyamulenge-minderheid, en wordt daarom in staat geacht zijn volksgenoten massaal te overtuigen zich te laten registreren en aan de verkiezingen deel te nemen. Daardoor zou de nationaliteitskwestie voor veel mensen tenminste op papier van de baan zijn. De kieskaart geldt immers meteen ook als voorlopige identiteitskaart.

De registratie van alle Congolese kiezers zou in september moeten zijn afgerond. (PD)

Maak MO* mee mogelijk.

Word proMO* net als 2790   andere lezers en maak MO* mee mogelijk. Zo blijven al onze verhalen gratis online beschikbaar voor iédereen.

Ik word proMO*    Ik doe liever een gift

Met de steun van

 2790  

Onze leden

11.11.1111.11.11 Search <em>for</em> Common GroundSearch for Common Ground Broederlijk delenBroederlijk Delen Rikolto (Vredeseilanden)Rikolto ZebrastraatZebrastraat Fair Trade BelgiumFairtrade Belgium 
MemisaMemisa Plan BelgiePlan WSM (Wereldsolidariteit)WSM Oxfam BelgiëOxfam België  Handicap InternationalHandicap International Artsen Zonder VakantieArtsen Zonder Vakantie FosFOS
 UnicefUnicef  Dokters van de WereldDokters van de wereld Caritas VlaanderenCaritas Vlaanderen

© Wereldmediahuis vzw — 2024.

De Vlaamse overheid is niet verantwoordelijk voor de inhoud van deze website.