René Sibomana: God, ondanks de terreur

‘God is mijn herder, aan niets ontbreekt het mij. Ik vrees nu geen gevaren meer, want Hij staat mij altijd bij.’ Herinneringen aan een psalm op muziek gezet. Een aarzelend harmonium en toegewijde, gepensioneerde stemmen op het oksaal. Zo zelfverzekerd de woorden, zo wankel het geloof erin. In Afrika is dat niet anders dan in Vlaanderen. Mensen die zich ‘om de liefde Gods’ inzetten, verschillen geen continent van elkaar. Maar handelen in Gods naam is na een millennium van heilige oorlogen, kruistochten groot en klein en verzuilde naastenliefde op zijn minst problematisch geworden. Wat houdt een mens van God over na al die jaren die leiden van kerkelijke triomfalisme tot broedermoord? Dát vroegen we aan René Sibomana.

‘Ik werd geboren in een protestants gezin. Desondanks werd ik als ‘heiden’ aanvaard in een school van Witte Paters. In de scouts leerde ik -jawel, te beginnen met elke dag een goede daad- mij inzetten voor anderen. Pas jaren later leerde ik ook kritisch naar de wereld te kijken.’

Uw ouders waren niet ongelukkig met dat katholieke bad?

‘Mijn vader wist dat mijn levenswandel niet tegengesteld was aan de zijne. Maar na verloop van jaren voelde ik zelf dat het niet de kerk van wierook en prelaten was waarin ik mij thuis voelde. Ik droomde van een eenvoudige, een lichtere kerk. Een kerk die dicht bij het leven en de gemeenschap beweegt. In tijden van zware crisissen zie je pas echt het verschil. Aan de ene kant kerkleiders en priesters die zich op hun planeet terugtrekken. Heel anders is het met christenen aan de basis die hun kracht terugvinden onder verpletterende omstandigheden.’


Hebben gelovigen dan behoefte aan crisissituaties om hun geloof authentiek te beleven?

‘Kijk naar de hele mensengeschiedenis en naar je eigen leven: ware kracht ontvlamt en groeit door uitdagingen. In nood strijd je op je echte waarde.’

Overleefde God trouwens de Rwandese genocide?


‘Jouw vraag klinkt oneerbiedig maar ze is terecht. Waar was ‘Jezus die redt’ voor de mensen die om hun leven smeekten? Waar was Hij toen mensen dagen- en wekenlang op de vlucht waren? Er is in die dagen niemand gestorven zonder de hoop dat er redding zou opdagen. Toch stierven velen zonder de minste hulp. Waar was Hij?’

Nergens, bijvoorbeeld?

‘Of heeft hij ons op de proef gesteld? Wat ik het moeilijkste vind om te begrijpen, is dat een heel volk zijn naaste heeft laten verrekken. Zonder angst voor God. Hebben wij alles gedaan wat wij konden? Heeft de kerk alles gedaan wat zij kon?’

Nogmaals, overleefde God in een land waar christenen elkaar vermoord hebben?

‘Ik geloof dat God nog bestaat. In de overlevenden. Als je hoort in welke omstandigheden mensen overleefd hebben, geloof je in mirakels! Eén keer per week eten, het dagenlang uithouden in aalputten, verborgen blijven op zolderingen die op gelijk welk ogenblik dreigden te begeven. Er gebeurden wonderbaarlijke dingen.’

Tegelijk werden honderdduizenden mensen door de voorzienigheid in de steek gelaten?

‘Ik kwam onder de indruk van mensen die voor een rechtvaardige zaak gestorven zijn. Mensen die aanvaard hebben te sterven en trouw bleven aan hun engagementen. Mensen die hun medemensen niet verraden hebben. Elke dag dat ik nu nog leef, voel ik mij gesterkt door hun getuigenis. Zullen wij niet pas na verloop van jaren begrijpen wat er eigenlijk gebeurd is? Schuilt er achter de geschiedenis een boodschap die wij nog niet kunnen decoderen? Ik begrijp nog steeds niet hoe ik het overleefde. Ik zat gevangen en de soldaten kwamen verschillende keren onze cel ‘schoonvegen’. Celmaats werden weggevoerd naar hun executie. Hoe, waarom en waartoe heb ik dat overleefd?’

Een goddelijke hand in uw leven?

‘Als ik mij op mijn gevoelens laat drijven, riskeer ik te worden meegesleurd in de afgrond van de wanhoop. Dat kan ik mij niet permitteren, al was het maar omwille van de herinnering aan al die rechtvaardigen die gestorven zijn. Het geloof is wat overblijft als je alles verloren hebt. Ik probeer niet te vluchten voor moeilijkheden. Dat is al een overwinning voor mij. God is aanwezig in ons leven. Dat geldt voor elke mens, alleen is bij velen dat besef ingeslapen. Als er iets schokkend gebeurt in iemands leven, komt het weer tot leven. Zo zie ik mensen rondom mij die handelen vanuit evangelische principes, ook al willen zij niet weten van enige religieuze aard.’

‘God bestaat, ik heb hem ontmoet’ is de gedurfde titel van een boek. Heeft u…?

‘Ik denk vooral aan mijn tijd in de gevangenis. Nooit was ik zo dicht bij het geloof. Ik heb mij alleen gevoeld. Alleen. Alleen. Een gevangene is een mens alleen. Alleen, en een beetje verbonden met zijn familie en met God, dat is alles. Op die ogenblikken verwacht je hulp van bovennatuurlijke krachten. ‘Verlos mij!’ Ik was gevangene in Burundi, in Rwanda, ik werd met anderen naar Gisenyi gevoerd om geëxecuteerd te worden. Ik was helemaal alleen. Dichtbij God. Dichtbij de dood.’

Beschermt God ons tegen de angst voor de dood?

‘God was mijn enige houvast op het moment dat ik dacht dat ze mij kwamen halen voor de executie. Niet dat ik bad of aan God zat te denken, maar de naam van God bleef over in mijn hoofd dat verder leek leeg te zijn. Ik stond oog in oog met mensen die mij wilden doden, tussen leven en dood was er niemand anders meer over.’

Het zijn gruwelijke herinneringen, maar overleven is dat soms niet minder?

‘Wij, Rwandezen, hebben vandaag meer dan ooit een sterk geloof nodig. Om te kunnen denken aan vergeving. Om onze veerkracht niet te verliezen. Wie niet leeft in familie, geen geloof of vreugde vindt, die breekt.’